Category: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

  Διαχρονικό το ζήτημα των σπουδών και του βιοπορισμού˙ στον απόηχο των αποτελεσμάτων για τα ΑΕΙ και ΑΤΕΙ, ξεφυλλίζοντας το παρελθόν και την μελέτη του Κωνσταντίνου Τσουκαλά που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Δευκαλίων» το 1975, βγάζει κανείς το συμπέρασμα ότι από το 1961 (!) είχαμε υψηλό ποσοστό πτυχιούχων ανώτατης παιδείας στο σύνολο του πληθυσμού της χώρας 3,6% όταν η Γαλλία είχε 3,4%, η Δυτική Γερμανία 2,7% και η Ολλανδία μόλις 1,7%.

  Λίγο αργότερα, το 1965 είχαμε στις Νομικές , Πολιτικές και Κοινωνικές Επιστήμες το μεγαλύτερο και στις Τεχνολογικές Επιστήμες το μικρότερο ποσοστό φοιτητών απ’  όλα τα ευρωπαϊκά κράτη.

  Στο ίδιο έργο θεατές, δεκαετίες τώρα το εκπαιδευτικό μας σύστημα εξακολουθεί να είναι υπέρμετρα θεωρητικό και αναντίστοιχο με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας˙ παράγουμε δηλαδή πολύ περισσότερους απ’ όσους χρειαζόμαστε, δικηγόρους, πολιτικούς επιστήμονες, αρχαιολόγους, φιλόλογους, γιατρούς, μαθηματικούς, αρχιτέκτονες, βιολόγους για να αναφέρουμε ενδεικτικά ορισμένα από τα πλέον κορεσμένα επαγγέλματα.

  Αντίθετα, η αγορά εργασίας παρουσιάζει μεγαλύτερη ζήτηση από την αντίστοιχη προσφορά σε πολλά άλλα, κατά κανόνα, σύγχρονα επαγγέλματα, που αφορούν την πληροφορική, την οικονομία, τα φοροτεχνικά, το συνδυασμό γνώσεων πληροφορικής και οικονομίας, την υψηλή τεχνολογία, τις τηλεπικοινωνίες και τα δίκτυα, τα τουριστικά και επισιτιστικά επαγγέλματα, τις ειδικότητες προστασίας του περιβάλλοντος και του ποιοτικού ελέγχου.

  Ο σταθερός αντίλογος των θερμών και ανένδοτων θιασωτών των ανθρωπιστικών σπουδών ότι ανέκαθεν οι Έλληνες ήταν πιο πολύ «γραμματισμένοι» παρά «παραγωγικοί» είναι ισχυρός αλλά οπωσδήποτε ξεπερασμένος. Μπορεί η Ελλάδα να παρουσίαζε γύρω στα 1880 – 1890 το μεγαλύτερο ποσοστό τριτογενούς πληθυσμού στον κόσμο (!) αλλά εκατό χρόνια πριν δεν είχε συρρικνωθεί σε τόσο στενά και γεωγραφικά σύνορα. Η σημερινή πραγματικότητα η οποία δίνει στη χώρα μας προβάδισμα να γίνει μητρόπολη πνευματική και οικονομική των Βαλκανίων – και όχι μόνο – απαιτεί ποιοτικές σπουδές στις τεχνολογίες αιχμής και στις σύγχρονες ειδικότητες για να βρίσκουν απασχόληση οι νέοι με πανεπιστημιακή μόρφωση στις κοντινές αγορές εργασίας της αναπτυσσόμενης εθνικής μας περιφέρειας.

  Οι άξονες μιας τέτοιας πολιτικής απαιτούν τα δύο μεγάλα κριτήρια της σύγχρονης εκπαίδευσης, την αποτελεσματικότητα και την ισότητα. Εδώ ακριβώς εντοπίζει κανένας τις χρόνιες αδυναμίες των σπουδών να συνδεθούν με τον βιοπορισμό. Αν αναλογιστούμε τον χρόνο που κάνει ο μέσος φοιτητής να πάρει το πτυχίο του, αν προσμετρήσουμε τον χρόνο που κάνει ο πτυχιούχος να βρει δουλειά και τα γνωστικά του εφόδια έχουμε σίγουρα ένα σύστημα αναποτελεσματικό. Ταυτόχρονα είναι και κοινωνικά άδικο γιατί οι πλούσιοι έχουν καλύτερη πρόσβαση στις σπουδές και στην αποκατάσταση˙ το πιο τραγικό όμως είναι ότι ο μέσος φτωχός φορολογούμενος πληρώνει την τριτοβάθμια εκπαίδευση των πλουσιότερων κοινωνικών στρωμάτων διαιωνίζοντας από γενιά σε γενιά την ανισότητα.

 

 

 

 

Η κατάργηση των πανελλαδικών εξετάσεων της Β΄ Λυκείου, η μείωση των εξεταζόμενων μαθημάτων της Γ΄ Λυκείου και η επιλογή του 6ου μαθήματος το οποίο προκαθορίζει τα δυο επιστημονικά πεδία στα οποία μπορεί να κινηθεί ο υποψήφιος της τωρινής Β΄ Λυκείου αποτελούν τα νέα δεδομένα του εξεταστικού πλαισίου. Καθώς μάλιστα στις επόμενες μέρες θα κληθούν να δηλώσουν το 6ο μάθημα απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή και ενημέρωση.                Η έγκαιρη ενημέρωση των μαθητών της τωρινής Α΄ της Β΄ Λυκείου για το νέο εξεταστικό τοπίο αλλά τις εύστοχες επιλογές σπουδών οι οποίες οδηγούν σε δυναμικές και ανερχόμενες κατευθύνσεις της απασχόλησης αποτελούν χρόνιο ζητούμενο της εκπαιδευτικής μας πραγματικότητας στο επίπεδο του κρατικού σχολείου.                Ο επαγγελματικός προσανατολισμός, η ψυχολογική στήριξη των εφήβων στην κρίσιμη αυτή περίοδο της ζωής τους αλλά  και η συνεχής ενημέρωση για τις σημαντικές λεπτομέρειες του αενάως μεταβαλλόμενου εξεταστικού συστήματος αποτελούν μια σημαντική δράση των φροντιστηρίων.                Εκατοντάδες σεμινάρια έχουν ξεκινήσει σ’  ολόκληρη των χώρα από μεμονωμένα φροντιστήρια και συλλόγους φροντιστών αναφορικά με τις προοπτικές των σπουδών και των επαγγελμάτων και τις λεπτομέρειες του συστήματος πρόσβασης.                Πολλαπλασιάζονται συνεχώς τα εξατομικευμένα προγράμματα συμβουλευτικής με την λειτουργία πολλών κέντρων υποστήριξης τα οποία στελεχώνονται από τους κατάλληλους επιστήμονες και είναι εφοδιασμένα με σύγχρονα εργαλεία ανάλυσης  της προσωπικότητας του μαθητή και λειτουργούν στα 3.000 φροντιστήρια της επικράτειας.                Το κομβικό σημείο του νέου εξεταστικού συστήματος είναι 6ο μάθημα που πρέπει ο υποψήφιος να επιλέξει                Ποίες είναι οι δυνητικές επιλογές των υποψηφίων ανάλογα με την κατεύθυνση που παρακολουθούν;                 Ο υποψήφιος της ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ «πρέπει» να αποφύγει τον «εγκλωβισμό» του στο 1ο επιστημονικό πεδίο με την επιλογή της Ιστορίας ή της Φυσικής της γενικής παιδείας, εκτός αν επιθυμεί τις επαγγελματικά ευοίωνες επιλογές των παιδαγωγικών τμημάτων και μόνο η συγκεκριμένων σχολών (Νομική Φιλολογία Ψυχολογία). Για να επαυξήσει τις πιθανότητες του μπορεί να επιλέξει τα Μαθηματικά της γενικής παιδείας ως το 6ο μάθημα και τις Αρχές Οικονομικής Θεωρίας ως το 7ο μάθημα για να έχει πρόσβαση στις πολλές και δυναμικές οικονομικές σχολές του 5ου επιστημονικού πεδίου οι οποίες οδηγούν σε ανερχόμενα επαγγέλματα.                Σε κάθε περίπτωση, καλό ΄θα ήταν να διασφαλισθεί η επιλογή και δεύτερου επιστημονικού πεδίου και μια παραδοσιακή κατεύθυνση είναι οι χαμηλόβαθμες σχολές του 3ου επιστημονικού πεδίου (π.χ. τμήματα Νοσηλευτικής ΤΕΙ με μηδενική ανεργία) στα οποία ο υποψήφιος της ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ έχει πρόσβαση μόνο αν επιλέξει ως 6ο μάθημα την Βιολογία της γενικής παιδείας. Είναι ανάγκη να υπογραμμίσουμε ότι μια τέτοια επιλογή είναι αναγκαία για υποψήφιους χαμηλών επιδόσεων καθώς τα τμήματα των ΤΕΙ του 1ου επιστημονικού πεδίου είναι ελάχιστα και μάλλον βαθμολογικά υπερτιμημένα.                Ο υποψήφιος της ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ έχει εξαιρετικές επιλογές επιστημονικών πεδίων όποιο μάθημα και αν επιλέξει ως 6ο μάθημα. Ισχύει βέβαια ότι η πρόσβαση στο 5ο επιστημονικό πεδίο των οικονομικών σχολών απαιτεί το δίδυμο Μαθηματικά γενικής παιδείας (6ο) και Αρχές Οικονομικής Θεωρίας (7ο).                Πρέπει να επισημανθεί ωστόσο ότι η κατεύθυνση αυτή φυλλορροεί συνεχώς και έχει πλέον μόνο το 10% του συνόλου  των υποψηφίων συγκεντρώνοντας κυρίως τους υποψηφίους των Ιατρικών σχολών καθώς οι φιλόδοξοι υποψήφιοι των άλλων πεδίων (4ου και 5ου) προτιμούν ειδικά στη Γ΄ Λυκείου την Τεχνολογική κατεύθυνση για να εξεταστούν στην Ανάπτυξη Εφαρμογών σε Προγραμματιστικό Περιβάλλον και στη Διοίκηση Επιχειρήσεων αντί για τη Χημεία και τη Βιολογία που έχουν υψηλότερες απαιτήσεις μελέτης και αστάθμητους παράγοντες στις ασκήσεις και τα προβλήματα των εξετάσεων.                Τέλος ο υποψήφιος της ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ έχει και αυτός σωρεία επιλογών στο 2ο και 4ο επιστημονικό πεδίο όποιο μάθημα και αν επιλέξει ως 6ο. Ισχύει βεβαίως ότι η πρόσβαση στο 5ο επιστημονικό πεδίο των οικονομικών σχολών απαιτεί το γνωστό πλέον δίδυμο Μαθηματικά γενικής παιδείας  (6ο) και Αρχές Οικονομικής Θεωρίας (7ο). Η πρόσβαση των υποψηφίων της τεχνολογικής κατεύθυνσης είναι πρακτικά εφικτή μόνο στις χαμηλόβαθμες σχολές του 3ου επιστημονικού πεδίου με την προϋπόθεση ότι το 6ο μάθημα θα είναι Βιολογία της γενικής παιδείας.                Καθώς οδεύουμε ολοταχώς σε εξετάσεις της μιας και καθοριστικής φοράς είναι ιδιαίτερη η ανάγκη της σωστής προετοιμασίας και της προσεκτικής επιλογής για να μην αποδειχθεί στο άμεσο μέλλον ότι η κατάργηση των  εξετάσεων στην Β΄ Λυκείου θα δημιουργήσει νέες τάξεις αποφοίτων.

 

Καλή μου γάτα μπορείς σε παρακαλώ να μου πεις ποιο δρόμο να πάρω; Ρωτά η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων.

–               Εξαρτάται από το που θέλεις να πας, απάντησε η γάτα.

–               Όπου να΄ ναι, δε με νοιάζει, είπε η Αλίκη.

–               Τότε δεν έχει σημασία όποιο δρόμο κι αν πάρεις.

–               Αρκεί να φθάσω κάπου, πρόσθεσε η Αλίκη σα να ήθελε να δικαιολογηθεί.

–               Σίγουρα θα φθάσεις, είπε η γάτα, αρκεί να περπατήσεις αρκετά.

                 Είναι σαφές από το παραπάνω απόσπασμα του παραμυθιού ότι, αν δεν έχει ξεκαθαρίσει κανείς τους στόχους του, δεν είναι δυνατόν να προετοιμαστεί μεθοδικά και στρατηγικά για την υλοποίηση αυτών των στόχων. Και είναι σίγουρο ότι χωρίς τη συνειδητοποίηση των στόχων του ίσως τελικά κάποτε να «φτάσει κάπου», αλλά σίγουρα θα «περπατήσει αρκετά». Για σημαντικές, όμως, αποφάσεις όπως είναι οι εκπαιδευτικές και οι επαγγελματικές, μάλλον θα ήταν σοφότερο να ασχοληθεί κανείς συνειδητά και υπεύθυνα και να ξεκαθαρίσει τους στόχους του, αφού μάλιστα το επάγγελμα επηρεάζει γενικότερα και τον τρόπο με τον οποίο θα ζήσει ο ίδιος και οι γύρω του άνθρωποι.

                 Σε αντίθεση με τις κοινωνίες του παρελθόντος και τον γραφικό απόηχο επαγγελμάτων που μετεξελίσσονται ή εξαφανίζονται – ποιος θυμάται τον τερζή, τον τσίφτη ή τον καλαντζή; – ο σύγχρονος άνθρωπος έχει μπροστά του ένα μεγάλο εύρος επαγγελματικών επιλογών και ειδικοτήτων. Αισίως, θα υπερβούμε φέτος τα 500 τμήματα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ενώ αναγκαία καθίσταται πλέον και η τεταρτοβάθμια εκπαίδευση με ένα πλήθος 400 και πλέον μεταπτυχιακών προγραμμάτων!

                 Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των ραγδαίων αλλαγών θυμήθηκα βλέποντας το νέο προϊόν Coca Cola Vanilla. Πρόσφατα, δύο αμερικανικές βιοτεχνολογικές επιχειρήσεις ανακοίνωσαν ότι είχαν κατορθώσει να παραγάγουν βανίλια από καλλιέργειες φυτικών κυττάρων μέσα στο εργαστήριο. Η βανίλια είναι η γεύση που αγαπάει περισσότερο από κάθε άλλη ο κόσμος στην Αμερική. Το ένα τρίτο όλων των παγωτών που πωλούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν γεύση βανίλιας. Πάνω από 98% της παγκόσμιας παραγωγής βανίλιας προέρχονται από μικρά νησιωτικά κράτη της Μαγαδασκάρης, του Ριγιούνιον και του Κομόρος. Μόνο στη Μαγαδασκάρη, που παράγει περισσότερο από 70% της παγκόσμιας συγκομιδής, 70.000 αγρότες βγάζουν το ψωμί τους από αυτή τη σοδειά.

                 Ωστόσο, η παραγωγή της βανίλιας είναι ακριβή. Οι δενδρόκηποί της πρέπει να γονιμοποιηθούν χειρωνακτικά, ενώ απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στη διαδικασία της συγκομιδής και της συντήρησής της. Σήμερα, οι νέες τεχνολογίες συγκόλλησης των γονιδίων επιτρέπουν στους ερευνητές να παράγουν μεγάλες ποσότητες βανίλιας μέσα σε εργαστηριακούς κάδους – απομονώνοντας το γονίδιο που αντιστοιχεί στον κώδικα της πρωτεΐνης της βανίλια και κλωνοποιώντας το σε ένα βακτηριδιακό λουτρό – χωρίς να χρειάζονται σπόρος, φυτό, έδαφος, καλλιέργεια, συγκομιδή και αγρότης.

                Ο θρίαμβος της τεχνολογίας αλλάζει δραματικά το τοπίο των επαγγελμάτων και όλοι οι ειδικοί συμφωνούν ότι η γενιά που έρχεται στο προσκήνιο θα αλλάξει 7 – 8 φορές θέση και απασχόληση στη διάρκεια μιας σταδιοδρομίας, μια εξέλιξη που θα καθιστά απαραίτητο τον προσανατολισμό, την συμβουλευτική και τα εργαλεία της ανάλυσης που χρησιμοποιούν αλλά και την δια βίου μάθηση.

                 Η επιλογή των σπουδών απαιτεί σήμερα προσεκτική διερεύνηση πολλών παραγόντων και προπάντων δεν μπορεί να γίνει με τα επαγγελματικά στερεότυπα περασμένων δεκαετιών με τα οποία πολύ συχνά οι γονείς προτρέπουν τα παιδιά να συμπληρώσουν το μηχανογραφικό τους δελτίο. Σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα, όπως το εγχώριο το οποίο παράγει πολύ περισσότερους από όσους χρειαζόμαστε γιατρούς, δικηγόρους, καθηγητές ενώ η αγορά παρουσιάζει μεγαλύτερη ζήτηση από την αντίστοιχη προσφορά σ επαγγέλματα που αφορούν την πληροφορική, την οικονομία, τα φοροτεχνικά, τις τηλεπικοινωνίες, τον τουρισμό, τη διατροφή, τον αθλητισμό, την προστασία του περιβάλλοντος και τις εναλλακτικές καλλιέργειες, η Αλίκη πρέπει να αναζητήσει προσεκτικά τις διαδρομές της σε μια νέα χώρα πολλών τεχνολογικών θαυμάτων και καινούργιων δυναμικών επαγγελμάτων.

  

Υ.Γ.        τερζής:   ράφτης μάλλινων χονδρών υφασμάτων

                καλαντζής:            συντηρητής μαγειρικών σκευών

                τσίφτης:                 βοηθός λουστραδόρου επίπλου

                Αλίκη:                    η καλύτερη μαθήτρια του φροντιστηρίου

 

Η ανακοίνωση των βάσεων εισαγωγής στα ΑΕΙ και ΤΕΙ σηματοδοτεί αναμφίβολα μια καινούρια αρχή για τη μεγάλη πλειοψηφία των υποψηφίων, οι οποίοι, οπλισμένοι με την αυτοπεποίθηση μιας αξιοκρατικής επιλογής, προσδοκούν ποιοτικές ακαδημαϊκές σπουδές σε ένα περιβάλλον που να παράγει γνώση και να διαφυλάττει τη λελογισμένη χρήση της.

                Ποιες είναι όμως η αθέατες όψεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης οι οποίες επιβεβαιώνουν τη δραματική ανεπάρκεια του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος; Ενδεικτική απαρίθμηση:

 

∙               Διακτινισμένα τμήματα: η παλιά δοκιμασμένη ψηφοθηρική αντιπαροχή «κάθε πόλη και ΑΕΙ, κάθε κωμόπολη και ΤΕΙ» εξακολουθεί να θριαμβεύει. Αφού στο πρόσφατο παρελθόν το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας διακτινίσθηκε σε όλες τις πόλεις του κάμπου, ξεκίνησε ήδη και ολοκληρώνεται φέτος η διασπορά του νεότευκτου Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Η απίστευτη αυτή γεωγραφία κατακερματίζει τις υποδομές και πολλαπλασιάζει το κόστος των σπουδών σε τέτοιο βαθμό που να διευκολύνει τελικά τη μετανάστευση και την εγκατάλειψη καθώς δεν υπάρχει η απαραίτητη φοιτητική μέριμνα και στέγη. Η σημαντικότερη όμως παράμετρος του προβλήματος είναι ότι η πανεπιστημιακή μόρφωση πρέπει να παρέχεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και κυρίως σε ένα σταθερό περιβάλλον διδακτικής συνέχειας που πόρρω απέχει από το σημερινό καθεστώς των περιστασιακών καθηγητών που επισκέπτονται τα περιφερειακά τμήματα.

 

∙               Σπουδές ανεργίας: αν αποδελτιώσει κανένας τα στοιχεία της Eurostat, της ημέτερης ΕΣΥΕ αλλά και τα ευρήματα δεκάδων ερευνών καταλήγει στο ασφαλές συμπέρασμα ότι η τριτοβάθμια εκπαίδευση παρουσιάζει θεαματικό πλεόνασμα σε παραδοσιακές και θεωρητικές σπουδές και έλλειμμα σε σύγχρονες εκπαιδευτικές ειδικότητες. Το αποτέλεσμα αυτής της διάρθρωσης είναι η παιδεία μας αλλά και το σύστημα αξιών της κοινωνίας μας να παράγουν συνεχώς ανέργους. Σταχυολογώ: η ανεργία των πτυχιούχων να είναι μεγαλύτερη από την ανεργία των αποφοίτων της μέσης και κατώτερης εκπαίδευσης (ΟΟΣΑ), το 40% των πτυχιούχων εργάζεται σε τομείς άσχετους με τις σπουδές τους (Eurostat) ενώ μόνο το 17% των αποφοίτων φιλολογικών σχολών απασχολείται σε σχετικό αντικείμενο. (ΔΠΘ).

                                Το επικίνδυνο είναι ότι συνεχίζεται η δημιουργία νέων θεωρητικών τμημάτων σε πείσμα των διαπιστώσεων αυτών˙ Τι θα προσθέσει άραγε στον πολιτισμό και την ανάπτυξη το νέο τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορίας στην Καλαμάτα ή το επίσης νέο τμήμα της Εκπαιδευτικής Πολιτικής στην Κόρινθο για να μην αναφερθούμε στην επαπειλούμενη δημιουργία νέας Νομικής Σχολής στα Γιάννενα.

                                Αν σε όλα αυτά προστεθεί και ο ταξικός χαρακτήρας των σπουδών καθώς η κοινωνική σύνθεση των φοιτητών είναι αναντίστοιχη με την κοινωνική σύνθεση του πληθυσμού – π.χ. στο τμήμα Πληροφορικής του ΕΜΠ, οι φοιτητές με πατέρα αγρότη είναι μόλις 2,1%, με πατέρα εργάτη 9%, ενώ με πατέρα επιστήμονα 39,9% – είναι εύλογο να αναρωτηθεί κανείς ποιες ριζοσπαστικές λύσεις υπάρχουν για να μπορούμε ως δάσκαλοι να συγχαρούμε τους μαθητές μας όχι μόνο για την επιτυχία τους αλλά και για την ευοίωνη προοπτική της.