Author: Γιώργος Χατζητέγας

Ο «ιερός πόλεμος» των φροντιστηρίων – που υπαινίχθηκε η παράπλευρη στήλη στην προηγούμενη έκδοση – ενάντια στην πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΠΘ και στις επιλογές της, είχε ως έναυσμα μια αντιδεοντολογική και ανταγωνιστική τηλεοπτική διαφήμιση για την προβολή της Πρόσθετης Διδακτικής Στήριξης που έφθασε να προβάλλεται μάλιστα ως «κοινωνικό μήνυμα» ατελώς με τις ευλογίες Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου!

Η διαφήμιση απαξίωνε με αφοριστικούς όρους μαθητικής διαλέκτου τα φροντιστήρια αναδεικνύοντας τα συμπλέγματα κάποιων «αριστερών» κυβερνητικών συνειδήσεων που έχασαν τις αντιστάσεις τους σε πολλά θέματα, αλλά εξακολουθούν να θωπεύουν το κοινό αίσθημα με μύθους άλλων δεκαετιών, διασπαθίζοντας πολύτιμους πόρους – εθνικούς και κοινοτικούς – που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν καλύτερα καθώς έχουμε φθάσει στο φαινόμενο οι γονείς – πλούσιοι και φτωχοί – να πληρώνουν δυο φορές: μια για υπηρεσίες μιας αναποτελεσματικής και υποβαθμισμένης κρατικής παιδείας και άλλη μια για τη φοίτηση των παιδιών τους σε ιδιωτικά σχολεία και φροντιστήρια που είναι απαραίτητα για τις γενικές εξετάσεις που το ίδιο το Λύκειο απαιτεί.

Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΠΘ επιχειρεί για πολλοστή φορά να υλοποιήσει ιδέα του εθνικού φροντιστηρίου με υλικά κατεδάφισης, χωρίς να συνειδητοποιεί την αδυναμία των δομών του και του ίδιου του σχολείου.  Όλοι γνωρίζουν ότι στο κρατικό σχολείο δεν έχουν διασφαλισθεί οι προϋποθέσεις  της καλής λειτουργίας του.  Μεσούντος του Οκτωβρίου πολλά Λύκεια δεν έχουν σταθεροποιήσει το πρόγραμμα των μαθημάτων τους και το επιτελείο των διδασκόντων καθηγητών, καθώς οι ελλείψεις δεν επισημάνθηκαν έγκαιρα, με αποτέλεσμα την απώλεια ενός σημαντικού μέρους των διδακτικών ωρών.  Ακόμη όμως και όταν όλα αυτά τακτοποιηθούν ξαναζεί κανένας την πολύχρονη τραγωδία της καθυστερημένης παράδοσης των βιβλίων, που αδρανοποιεί την εκπαιδευτική διαδικασία, σε πολλά μαθήματα αυξημένης βαρύτητας.

Είναι λογικό ένα τέτοιο σχολείο να αδυνατεί να υλοποιήσει τα προγράμματα της Πρόσθετης Διδακτικής Στήριξης.

Η πρόταση των φροντιστών είναι απλή: αν θέλει το Υπουργείο Παιδείας να εφαρμόσει πραγματικά αποτελεσματική διδακτική στήριξη δεν έχει παρά να δώσει τα χρήματα στους γονείς και ειδικά στους φτωχότερους με μορφή κουπονιών και να επιλέξουν αυτοί και τα παιδιά τους με ποιον τρόπο θα προετοιμασθούν καλύτερα.  Δημόσιο Χρήμα και Ιδιωτική Επιλογή.

Η «μαύρη παιδεία» και τα υπερκέρδη της δεν αφορούν τις νομικές εκπαιδευτικές φροντιστηριακές μονάδες και τα ιδιωτικά σχολεία που δίνουν τη μάχη της ποιότητας στην εκπαίδευση.  Τα αφορολόγητα υπερκέρδη των ιδιαίτερων μαθημάτων που στρατολογούν την πελατεία τους με το δέλεαρ προφορικού βαθμού ξεπέρασαν τα 250 δις˙   τη χρονιά που πέρασε και αυτή την πραγματικότητα κανείς αρμόδιος δεν μπορεί να εξακολουθεί να αγνοεί και να υποθάλπει.  Η επερχόμενη απελευθέρωση της εκπαίδευσης θα αναδείξει τις ζωντανές δυνάμεις που είναι έξω από την κουλτούρα του εξισωτισμού και των τυπικών προσόντων και θα επιβάλλει ταυτόχρονα μια άλλη αντίληψη στην χρηματοδότηση των εκπαιδευτικών υπηρεσιών˙  αυτή την αλλαγή οφείλουν να συνειδητοποιήσουν οι ιθύνοντες, για να μην γίνουμε οι ουραγοί των εξελίξεων στη δημιουργία ανθρώπινου κεφαλαίου και το διεθνές παράδειγμα του οικονομικού παραλογισμού.

Το βίωμα της τελευταίας εικοσαετίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση γεννά αναπόφευκτους προβληματισμούς γύρω από το μέλλον της, καθώς γινόμαστε μάρτυρες μεταρρυθμίσεων και αντιμεταρρυθμίσεων που δεν κατορθώνουν να μετουσιωθούν στην εκπαιδευτική πράξη.

Ένα πρώτο χρόνιο παράδειγμα που ταλανίζει το Ενιαίο Λύκειο σήμερα είναι η ΠΡΟΣΘΕΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ (Π.Δ.Σ.).

Το εγχείρημα ενός " ΕΘΝΙΚΟΥ " ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟΥ ξεκίνησε το 1983 με τα περίφημα
" Μεταλυκειακά Κέντρα" που γρήγορα εγκαταλείφθηκαν χωρίς κανένας να αναζητήσει τους βαθύτερους λόγους της αποτυχίας. Η ανάγκη όμως μιας εξατομικευμένης εσωσχολικής βοήθειας εξακολουθούσε να απασχολεί τους εκάστοτε υπουργούς και αποτέλεσε κύριο στόχο της μεταρρύθμισης του κ. Αρσένη. Η πράξη όμως έδειξε όπως και στο παρελθόν τη πλήρη αδυναμία υλοποίησης ανάλογων προγραμμάτων από το κρατικό σχολείο. Η πολυδιαφημισμένη προσπάθεια απαξιώθηκε από τους ίδιους τους μαθητές ενώ ο άστοχος σχεδιασμός οδήγησε στην απορρόφηση μόνο του ενός τετάρτου των χρημάτων του αρχικού προϋπολογισμού. Η έκθεση αξιολόγησης της Π.Δ.Σ. για το διδακτικό έτος 1999 – 2000 υπήρξε πραγματικός κόλαφος από κάθε άποψη.
Οι " νέες " εξαγγελίες αναδιάρθρωσης από τη τωρινή ηγεσία του ΥΠΕΠΘ φαντάζουν ως το χρονικό μιας προαναγγελθείσης αποτυχίας.

Εύλογα γεννιέται το ερώτημα γιατί οι ιθύνοντες επανέρχονται με τις ίδιες συνταγές διασπαθίζοντας πολύτιμους πόρους – εθνικούς και κοινοτικούς – που θα μπορούσαν αξιοποιηθούν καλύτερα καθώς έχουμε φθάσει στο φαινόμενο οι γονείς – πλούσιοι και φτωχοί – να πληρώνουν δύο φορές: μια για υπηρεσίες μιας αναποτελεσματικής και υποβαθμισμένης κρατικής παιδείας και άλλη μια για τη φοίτηση των παιδιών τους σε ιδιωτικά σχολεία και φροντιστήρια που είναι απαραίτητα για την προετοιμασία των εξετάσεων που το ίδιο το Ενιαίο Λύκειο απαιτεί.

Αναρωτιέται, κανείς γιατί δεν υιοθετείται έστω και πιλοτικά μια νέα φιλοσοφία που αρχίζει να γίνεται πράξη σε πολλά προηγμένα κράτη που διαχωρίζει τη χρηματοδότηση από την παροχή της εκπαιδευτικής υπηρεσίας. Ένα απλό και ρεαλιστικό σύστημα κουπονιών παιδείας από τον πακτωλό των χρημάτων της Π.Δ.Σ. θα αποτελούσε μια απόπειρα με πολλές πιθανότητες επιτυχίας καθώς θα αντιστοιχούσε στο μεγαλύτερο μέρος των διδάκτρων που ούτως ή άλλως καταβάλλουν οι γονείς στην παράλληλη φροντιστηριακή εκπαίδευση.

Ένα δεύτερο παράδειγμά που σχετίζεται με το υποβαθμισμένο σχολείο είναι η παντελής έλλειψη ενός συστήματος αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και του εκπαιδευτικού έργου.
Η συντεχνιακή νοοτροπία των συνδικαλιστών με την οποία ελάχιστοι συγκρούσθηκαν επέβαλε μια καταστροφική εξισωτική αντίληψη που απέρριπτε ως διαβλητή οποιαδήποτε προσπάθεια αξιολόγησης.

Είναι φανερό ότι οι συγκρούσεις με τις κατεστημένες αντιλήψεις του βολέματος έχουν μεγάλο πολιτικό κόστος ένω ταυτόχρονα μια πραγματική απόπειρα αξιολόγησης θα αναδείκνυε  δυνάμεις εκτός της κομματικής επετηρίδας και της πελατειακής ιεραρχίας που κυριαρχεί.

Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς σωρεία παραδειγμάτων και επιλογών που αναιρούνται σε ελάχιστο χρόνο και δεν συμβάλλουν στην αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα του σχολείου. Η τελική ως φαίνεται επικράτηση του αποτυχημένου θεσμού των μεταξεταστέων, η απόσυρση του πολλαπλού βιβλίου, η μη κατάργηση της προφορικής βαθμολογίας που στις παρούσες  συνθήκες δυναμιτίζει την αντικειμενικότητα του εξεταστικού συστήματος, η ανοχή της πολιτείας στη "μαύρη παιδεία" των ιδιαιτέρων μαθημάτων ως αντιστάθμισμα των χαμηλών αποδοχών των εκπαιδευτικών, αποτελούν ορισμένες από τις αρνητικές όψεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Ποιο είναι σήμερα το ζητούμενο; Τι μπορεί να περιμένει κανείς; Υπάρχουν λύσεις μακράς πνοής που δεν θα απηχούν μόνο την οπτική και τις επιδιώξεις της εκάστοτε ηγεσίας του ΥΠΕΠΘ;

Σαφέστατα ναι . όμως οι λύσεις προϋποθέτουν σύγκλιση και συναίνεση των πολιτικών δυνάμεων  που καλούνται να αφήσουν στο περιθώριο τις αντιπαραθέσεις και τις παρωχημένες αντιλήψεις ότι το κράτος πρέπει να παράγει και να αστυνομεύει τα πάντα.

Είναι εφικτή και επιβεβλημένη σήμερα περισσότερο από ποτέ η διαμόρφωση ενός πλαισίου που θα απελευθερώσει τις ζωντανές δυνάμεις της εκπαίδευσης στη χώρα  μας καθώς υπάρχουν παντού και εντός και εκτός των τειχών άνθρωποι φωτισμένοι και ικανοί χωρίς κίνητρα και ευκαιρίες.

Μια αντίληψη συμβατότητας κράτους – ιδιωτικής πρωτοβουλίας είναι αναμφίβολα και το σύστημα μίσθωσης σχολείων. Το κράτος αναλαμβάνει τη χρηματοδότηση του σχολείου και το σχολείο έχει ως μόνη υποχρέωση απέναντι στο κράτος να παραδίδει αποτελέσματα π.χ. ικανοποιητικές επιδόσεις των μαθητών στις γενικές εξετάσεις. Οι αβεβαιότητες που ανάγκασαν ιστορικά το κράτος να παρεμβαίνει για να εξαλείψει τον " ηθικό κίνδυνο " ανάλογων  χρηματοδοτήσεων ανήκουν στο παρελθόν.

Ένα μάλιστα επιτυχημένο παράδειγμα είναι η Ολλανδία όπου η δευτεροβάθμια εκπαίδευση  είναι ιδιωτική, καθώς το κράτος την επιδοτεί κατά 80%.

Παράλληλα με τις επιλογές των κουπονιών παιδείας και της μίσθωσης σχολείων που θα ενσωματώσουν οργανικά στη εκπαίδευση τις δυνάμεις της ιδιωτικής εκπαίδευσης είναι φανερό ότι πρέπει στο κρατικό σχολείο να εισαχθεί άμεσα το στοιχείο του ανταγωνισμού. Μόνο έτσι το κρατικό σύστημα εκπαίδευσης μπορεί να καταστεί το δημόσιο αγαθό.

 

Η προχειρότητα βασιλεύει εκδικούμενη πάντα τους συνεπείς μαθητές και τους σοβαρούς εκπαιδευτικούς οι οποίοι φρόντισαν στο πλαίσιο της προετοιμασίας τους για τις πανελλαδικές εξετάσεις του Ιουνίου να ολοκληρώσουν έγκαιρα την ύλη της Ιστορίας Γενικής Παιδείας των Β΄ και Γ΄ τάξεως του Ενιαίου Λυκείου.

Η υποκρισία συνοδεύει την προχειρότητα και η περικοπή της ύλης αποδίδεται τελικά σε φυσικές καταστροφές, στις νομαρχιακές και τις δημοτικές εκλογές, ακόμα μάλιστα και στην τραγωδία των Τεμπών. Καμιά αναφορά στις τεκμηριωμένες ενστάσεις των φορέων της εκπαιδευτικής κοινότητας οι οποίοι διατύπωσαν τις ενστάσεις τους έγκαιρα και έλαβαν επίσης έγκαιρα κατηγορηματικές διαβεβαιώσεις ότι όλα βαίνουν καλώς. Καμία  αναφορά στο γεγονός ότι η ιστορική ύλη είναι τελικά ογκώδης , ασυνεχής, και ακατανόητη με αποτέλεσμα τη σύγχυση και την απαξίωση του μαθήματος στη συνείδηση των μαθητών.

Ανάλογες επισημάνσεις προχειρότητας έγιναν πρόσφατα από το Συμβούλιο της Επικρατείας το οποίο καταγράφει σωρεία εσφαλμένων αναφορών, ανακριβών διατυπώσεων και επικρίνει την πολυπλοκότητα των ρυθμίσεων στο σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για την αξιολόγηση των μαθητών του Ενιαίου Λυκείου. Η δριμύτατη αυτή αποδοκιμασία της " πολιτικής του παρά πέντε " υπογραμμίζει ότι δημιουργούνται πλέον σημαντικές δυσχέρειες στον εντοπισμό και στην κατανόηση του ισχύοντος νομοθετικού καθεστώτος με αποτέλεσμα να δημιουργούνται παρανοήσεις και στις σχετικές γνωμοδοτήσεις του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου!

Σ’ ένα μήνα περίπου όταν θα έχουν ολοκληρωθεί οι γενικές εξετάσεις οι απόφοιτοι της  Β΄ Λυκείου  θα ξεκινήσουν την θερινή τους προετοιμασία στα φροντιστήρια χωρίς να γνωρίζουν επίσημα και οριστικά τι θα συμβεί με το μάθημα των Αρχών Οικονομικής Θεωρίας, αν δηλαδή θα εξακολουθήσει να είναι μάθημα επιλογής ή θα γίνει υποχρεωτικό μάθημα γενικής παιδείας.

Τα ίδια ερωτηματικά θα βασανίζουν όσους ενδιαφέρονται για την επικείμενη αναδιάρθρωση των κύκλων της τεχνολογικής κατεύθυνσης στην Γ΄ Λυκείου χωρίς κανένας αρμόδιος να δώσει άμεσα απαντήσεις.

Κατά τα άλλα απαιτούμε περισσότερα χρήματα για την Παιδεία χωρίς να ενδιαφερόμαστε για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των υφισταμένων χρημάτων, αγνοούμε τον ψηφιακό διαφωτισμό της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης οχυρωμένοι πίσω από το φιλοσοφικού χαρακτήρα  επιχείρημα ότι η Παιδεία δεν αποτελεί "εμπορεύσιμο" αγαθό αλλά "αυτοτελής" αξία χωρίς σύνδεση με την αγορά, και το "χυδαίο" εργασιακό status, προτάσσοντας  όλοι κυβερνητικοί και μη, το αίτημα της αύξησης της χρηματοδότησης στο 5% του ΑΕΠ χωρίς κανένας να το πραγματοποιεί δεκαετίες τώρα.

Τα ψεύτικα διλήμματα και οι αντιπαραθέσεις ακραίων φρονημάτων δεν είναι δυνατό να επισκιάζουν τις ανοιχτές πληγές της μίζερης καθημερινότητας του εκπαιδευτικού μας συστήματος το οποίο ατυχώς διδάσκει την προχειρότητα και επιβραβεύει την ασυνέπεια.

Απαιτείται αναμφίβολα μια διαφορετική προσέγγιση η οποία πρώτιστα πρέπει να υπερβεί την ρητορική που διαχέει τα τελευταία χρόνια η κατεστημένη λογική του εξισωτισμού ότι τα σχολεία και τα Πανεπιστήμια προσαρμόζονται βίαια στις απαιτήσεις της αγοράς ακυρώνοντας την μορφωτική και κοινωνική σημασία της Παιδείας.

Δεν απειλείται όμως από την επερχόμενη αποκρατικοποίηση η ποιοτική παιδεία με το ανθρωπιστικό περιεχόμενο γιατί απλούστατα δεν υπάρχει!

Δεν απειλείται η έννοια του «δημόσιου αγαθού» καθώς δε συνοδεύεται από τη δημόσια ευθύνη και ας συνειδητοποιήσουμε επιτέλους ότι το δημόσιο αγαθό είναι ένα ελεύθερο αγαθό προσιτό και ακώλυτο που καμία σχέση δεν έχει με τον σκληρό ανταγωνισμό και την περιορισμένη χρήση που επιβάλλουν οι εξετάσεις.

Δεν απειλείται τέλος από τις διακηρύξεις της Μπολόνια και της Πράγας η γνώση και η έρευνα, ο πολιτιστικός πλουραλισμός και η πολυμορφία, αλλά η ιδιοτελής λογική που οδηγεί σε πτυχία και σχολές ανεργίας. Η πλέον επικίνδυνη και αντιδραστική πολιτική είναι αυτή που οδηγεί και παγιδεύει τους νέους στην ανεργία. Κανένας δάσκαλος δεν μπορεί να ονειρεύεται ένα σχολείο «υποζύγιο της αγοράς» αλλά δεν μπορεί και να φαντάζεται ένα σχολείο «υποζύγιο της ανεργίας» αποκομμένο από την κοινωνία και τις ανάγκες της.

Η υπέρβαση της προχειρότητας και των περιστασιακών ηγεσιών στους εκπαιδευτικούς θεσμούς που απολαμβάνουν την ασυλία και αναλώνουν χωρίς λογική συνέχεια τις χρηματοδοτήσεις των ευρωπαϊκών προγραμμάτων μπορεί να συντελεσθεί αν συνειδητοποιήσουμε το νέο κοινωνικό περιβάλλον που διαμορφώνεται.

Έχουμε εισέλθει στην περίοδο που οι μηχανές και η τεχνολογία θα αντικαθιστούν την ανθρώπινη εργασία με αποτέλεσμα την απελευθέρωση της εργασίας από την έλξη της οικονομίας και της αγοράς. Η κοινωνική οικονομία που γεννιέται μπορεί να καλύψει όλο το φάσμα των υπηρεσιών που έχουν ως περιεχόμενο την φροντίδα, τη συντροφικότητα, την ανθρώπινη ευαισθησία και όλα εκείνα που δε μπορούν να υποκατασταθούν από τις μηχανές. Σε αυτόν τον δρόμο μπορούμε να πορευθούμε χωρίς τις σκιαμαχίες και τα σχολικά ιδεότυπα ακραίων θεωρήσεων.