Author: Γιώργος Χατζητέγας

Όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια οι δάσκαλοι της αίθουσας συνειδητοποιούν την ασύμπτωτη πορεία του σχολείου και της κοινωνίας με τους έφηβους μαθητές τους καθώς πρωτόγνωρα φαινόμενα με υπερβολική ταχύτητα κυριαρχούν, τα οποία εκ των υστέρων αντιλαμβανόμαστε, αδυνατούμε πλήρως να τα αναλύσουμε και πολύ περισσότερο να επιλέξουμε μια στάση αντιμετώπισής τους.

 

                Όταν δύο περίπου χρόνια πριν οι Ιάπωνες φροντιστές μας ανέλυαν το ιδιότυπο «κοινωνικό σύνδρομο αποχώρησης HikiKomori», ένα φαινόμενο απόσυρσης χιλιάδων! 17χρονων μαθητών στο δωμάτιό τους για διάστημα 2 ή 3 ετών, θεωρήσαμε ότι δεν έγκειται μόνο στην παθογένεια μιας προηγμένης κοινωνίας αλλά και στη δομή μιας κουλτούρας που αποδέχεται φιλοσοφικά το δικαίωμα στην απομόνωση. Οι σύγχρονοι όμως αυτοί ερημίτες, που διαθέτουν όλα τα gadgets της τεχνολογίας, κοιμούνται την ημέρα και “σερφάρουν” στο διαδίκτυο τη νύχτα, όχι βέβαια για να επικοινωνήσουν αλλά για να εκτονώσουν εχθρικά συναισθήματα μέσω απίστευτων ηλεκτρονικών παιχνιδιών.

 

                Ένα διάλειμμα στην τάξη όμως ήταν αρκετό για να συνειδητοποιήσω ότι τα δικτυακά παιχνίδια έχουν κυριολεκτικά αλώσει τον ελεύθερο χρόνο μιας μικρής, αλλά δυναμικής  μερίδας δεκαεξάρηδων, στο κέντρο και την περιφέρεια, οι οποίοι αναλώνουν ατελείωτες ώρες μαζί με το μαθητικό τους χαρτζιλίκι στο Counter Strike, σε έναν ανελέητο ηλεκτρονικό πόλεμο τρομοκρατών και αστυνόμων που θριαμβεύει με τάσεις υστερίας στα  Internet Cafe.

 

                Ένα δεύτερο διάλειμμα στην τάξη ήταν αρκετό για να αντιληφθώ ότι οι πρόσφατες μαθητικές εκλογές δεν ενδιαφέρουν πλέον τις κομματικές νεολαίες αλλά τους tour operators και τους βιοτέχνες των accessories της εκπαιδευτικής (;) πενθήμερης των τελειοφοίτων, οι οποίοι γνωρίζουν με κάθε λεπτομέρεια τους προεκλογικά επίδοξους προέδρους και τις ισορροπίες εκείνες που οδηγούν στα free tickets και στις αθέμιτες συναλλαγές και που υποβοηθούν τους εφήβους να εμπεδώσουν τους “κανόνες” και την “ωφέλεια” της ενασχόλησης με τα κοινά. “Χάρισα τα ποσοστά μου και βγήκα πρόεδρος” ανέκραξε ο Αριστοτέλης σ’ ένα περιφερειακό Λύκειο που ευτυχώς διδάσκει ακόμα την Αντιγόνη και τον Σωκράτη, δηλαδή, την υπακοή στους άγραφους νόμους της πολιτείας και της δημοκρατίας.

 

                Η κραυγή των νέων φαινομένων μακρινών ή εγχώριων σε έναν κόσμο χωρίς σύνορα μας αφορούν όλους και επιβάλλουν την διαλλακτική και ήρεμη προσέγγιση χωρίς τις περιττές σκιαμαχίες ακραίων ιδεοτύπων και τις καλογερίστικες αντιπαραθέσεις για την διαθεματικότητα ενός ευέλικτου σχολείου που αποδεικνύεται παντελώς ανίκανο να αντιμετωπίσει ευέλικτα και να διαχειριστεί τις σύγχρονες επιδημίες της τεχνολογίας και του ανταγωνισμού.

 

                Ο Δάσκαλος μπορεί να ξαναμπεί στην τάξη με την ματιά της αγάπης, της ειλικρίνειας αλλά και της παιδαγωγικής ευθύνης, να γίνει πρότυπο εργασίας και ήθους διαταράσσοντας την μίζερη καθημερινότητα που μας απομακρύνει από τους εφήβους μαθητές μας και μας καθιστά θεατές μιας απρόβλεπτης παράστασης.

 

 

•  Οι πληγές του εξεταστικού
  1. Η πρώτη και κατηγορηματική διαπίστωση είναι το γεγονός ότι οι γενικές εξετάσεις αποτελούν μια αξιοκρατική διαδικασία επιλογής την οποία ορθώς εμπιστεύονται οι μαθητές, οι γονείς και η κοινωνία στο σύνολό της.
  2. Οι επισημάνσεις που ακολουθούν έχουν ως μοναδικό στόχο την προστασία και τη θωράκιση αυτής της διαδικασίας για να μπορούμε ως δάσκαλοι να κοιτάμε στα μάτια τους έφηβους μαθητές μας.
• Η επιλογή και η στάθμιση των θεμάτων
  1. Τα φαινόμενα προχειρότητας και λανθασμένων θεμάτων στις εξετάσεις έχουν πολλαπλασιασθεί τα τελευταία χρόνια με κορυφαία χαρακτηριστικά παραδείγματα τα λάθη στα Μαθηματικά της Γ΄ Λυκείου και την Φυσική της Β΄ Λυκείου.
  2. Η βασικότερη αιτία είναι η αδυναμία στάθμισης των θεμάτων καθώς η τεράστια εργασία υποδομής που επί σειρά ετών έγινε στο Κ.Ε.Ε. με τις περίφημες τράπεζες θεμάτων εγκαταλείφθηκε και δεν προσαρμόσθηκε στα νέα δεδομένα.
  3. Η άμεση λύση που μπορεί να δοθεί στο σημερινό πλαίσιο είναι τουλάχιστον η αύξηση του αριθμού των λυτών από 2 σε 10. Η παρουσία μάλιστα  στο σώμα των λυτών των φροντιστών θα αποτελούσε πράξη υπέρβασης και δικαιοσύνης καθώς οι φροντιστές διαθέτουν μια πολύτιμη εμπειρία η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί.
• Τα μεγάλα ποσοστό των αναβαθμολογήσεων
  1. Η προχειρότητα της βαθμολόγησης δε φαίνεται μόνο από το μεγάλο πλήθος των αναβαθμολογήσεων αλλά και από την άποψη των ίδιων των βαθμολογητών οι οποίοι σε σχετική έρευνα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων δηλώνουν – επτά στους δέκα – ότι κάνουν τη δουλεία αυτή μόνο και μόνο επειδή τους υποχρέωσαν.
  2. Το φαινόμενο εντοπίζεται κυρίως στα θεωρητικά μαθήματα και επιγραμματικά έχει τις εξής αιτίες: τις πολλές εξετάσεις σε ελάχιστο χρόνο, την παντελή απουσία συντονισμού των βαθμολογικών κέντρων, τις ασάφειες των θεμάτων και την προσωπικότητα του βαθμολογητή.
  3. Η άμεση λύση στο ζήτημα των βαθμολογήσεων είναι η δημιουργία ενός πρότυπου βαθμολογικού κέντρου στο οποίο θα γίνεται η πιλοτική διόρθωση 300 π.χ. γραπτών από κάθε μάθημα και εν συνεχεία θα αποστέλλεται αναλυτική μοριοδότηση των λαθών στα υπόλοιπα βαθμολογικά κέντρα.
  4. Πρέπει ακόμα να επισημανθεί η έλλειψη επιμόρφωσης σε θέματα βαθμολόγησης και η απουσία αξιολόγησης της επάρκειας καθώς μάλιστα τα διδακτικά προβλήματα μεταφέρονται στη βαθμολόγηση.

     [Εδώ μπορεί να παρατεθεί ο πίνακας αναβαθμολογήσεων % για το 2001 και 2002]

• Το φαινόμενο της αντιγραφής
  1. Είναι φανερό και καταγράφεται σε σχετικές έρευνες ότι έχουμε διολισθήσει σε μια πιο χαλαρή επιτήρηση η οποία επιτρέπει το φαινόμενο της αντιγραφής κυρίως στις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, σωστού – λάθους και αντιστοίχισης.
  2. Μια άμεση λύση είναι ο επανασχεδιασμός της λειτουργίας τόσων πολλών εξεταστικών κέντρων αλλά η διασφάλιση του ενιαίου χαρακτήρα της επιτήρησης σε ολόκληρη την επικράτεια, με σεμινάρια τω καθηγητών για το ρόλο και τις αρμοδιότητες που πρέπει να έχουν.
      
• Η παραμόρφωση που επιφέρει η συμμετοχή της προφορικής βαθμολογίας
  1.  Αν έχουμε δύο μαθητές βαθμολογικά ισοδύναμους, δηλαδή, με την ίδια γραπτή και προφορική βαθμολογία και η μόνη τους διαφορά είναι μια μονάδα παραπάνω του ενός στην προφορική βαθμολογία μαθήματος αυξημένης βαρύτητας (Αρχαία Κατεύθυνσης, Μαθηματικά Κατεύθυνσης, Αρχές Οικονομικής Θεωρίας κ.α.), αυτό μεταφράζεται σε 87 μόρια! στην κλίμακα εισαγωγής.
     

     	Α΄ μαθητής Θεωρητικής			Β΄ μαθητής Θεωρητικής
     	Προφορικά	Γραπτά		Προφορικά	Γραπτά
     Αρχαία	18	16		17	16
     Ιστορία	14	15		14	15
     Λογοτεχνία	12	13		12	13
     Λατινικά	18	17		18	17
     Νεοελληνική Γλώσσα	14	13		14	13
     Ιστορία	15	13		15	13
     Φυσική	16	15		16	15
     Βιολογία	17	16		17	16
     Μαθηματικά	15	13		15	13
     Αρχές Οικονομικής Θεωρίας	18	16		17	16

  2. Ο μαθητής Α΄ συγκεντρώνει 15.187 μόρια στο 1^ο επιστημονικό πεδίο και ο μαθητής Β΄ συγκεντρώνει 15.100 στο ίδιο πεδίο.
  3. Η αδικία είναι χαρακτηριστική καθώς η προφορική βαθμολογία ενέχει στοιχεία ανθρώπινης υποκειμενικότητας η οποία μπορεί να σημαίνει για τον μαθητή Β΄ την απώλεια μιας σχολής της πρώτης του προτίμησης ή την αναγκαστική επιλογή πόλης μακριά από τον τόπο της διαμονής του με το συνακόλουθο κόστος σπουδών.
  4. Ο μαθητής Α΄ συγκεντρώνει 15.110 μόρια στο 5^ο επιστημονικό πεδίο ενώ ο μαθητής Β΄ μόλις 15.023!
      
  5. Το φαινόμενο αυτής της σημαντικής παραμόρφωσης τροφοδοτεί και την αθέμιτη συναλλαγή την «μαύρη παιδεία» ιδιαίτερων μαθημάτων με το δέλεαρ του προφορικού βαθμού.  
     
• Η επιτακτική ανάγκη ύπαρξης βαθμολογικής βάσης
  1. Για μια ακόμη χρονιά είχαμε το φαινόμενο εισαγωγής χιλιάδων υποψηφίων με βαθμό κάτω από τη βάση˙ δεν περιποιεί ιδιαίτερη τιμή το εκπαιδευτικό μας σύστημα η εισαγωγή στην ανώτατη τριτοβάθμια υποψηφίων με μέσο όρο γραπτής βαθμολογίας 3! (στην κλίμακα 0 – 20).
  2. Το φαινόμενο της μη ύπαρξης βαθμολογικής βάσης υποβοηθά την λογική της ήσσονος προσπάθειας η οποία διαπερνά το εκπαιδευτικό μας σύστημα.
  3. Κατεβάζοντας τον πήχυ δεν δημιουργούμε πρωταθλητές αλλά αγράμματους. 
     
• Η διαδικασία επιλογής για το 10% των θέσεων
  1. Έχουν αρθεί οι λόγοι που το επέβαλλαν σε κάποια συγκυρία και πρέπει άμεσα να αναθεωρηθεί!

“Η εθνική υπόθεση της Παιδείας δεν αφήνει περιθώρια για κομματικούς και μικροκομματικούς ανταγωνισμούς, ούτε για εντάσεις μεταξύ των φορέων της εκπαιδευτικής κοινότητας”. Η διατύπωση αυτή σε αρκετές παραλλαγές, αλλά πάντοτε με το ίδιο νοηματικό περιεχόμενο, υπήρξε ανέκαθεν προαναγγελία ή επωδός όλων των Υπουργών της Παιδείας της μεταπολίτευσης. Κανένας δε διαφώνησε ποτέ με αυτή την άποψη αλλά και ουδείς έκανε πράξη την “ευρύτατη συναίνεση” η οποία αναμφιβόλως εξασφαλίζεται μόνο όταν ο σχεδιασμός και η χάραξη της εκπαιδευτικής πολιτικής είναι ανεξάρτητη από την κρατική εξουσία και τους πειρασμούς της.

                 Οι μονομερείς προσπάθειες όμωs ανεξάρτητα από τις αγαθές προθέσεις και από την αξία των επιχειρούμενων μεταρρυθμίσεων, έχουν προκαλέσει την απορύθμιση όλου του εκπαιδευτικού συστήματος.                 Ο εκάστοτε Υπουργός νομοθετεί χωρίς συνέχεια και συνέπεια, με γνώμονα τις προσωπικές του πεποιθήσεις και χωρίς να αφουγκράζεται θεσμοθετημένους φορείς που δημιουργούνται, εξυπηρετούν την συγκυρία και το υπουργικό προφίλ για να αδρανοποιηθούν στη συνέχεια. Ενδεικτική απαρίθμηση η περίπτωση του ταλαιπωρημένου Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας, του Κ.Ε.Ε., της Εθνικής Εστίας Επιστημών και βέβαια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου που άλλοτε πρωταγωνιστεί και άλλοτε περιθωριοποιείται.                 Έκπληκτοι γονείς και μαθητές, οι οποίοι προ ολίγων ετών, με το ίδιο κυβερνητικό σχήμα, ανακάλυπταν σε ολοσέλιδες έγχρωμες καταχωρησεις ότι “τώρα πια δε χρειάζεται φροντιστήριο” ανακαλύπτουν τώρα στις ίδιες πανάκριβες καταχωρήσεις ότι το κρατικό φροντιστήριο αποτελεί την αξιόπιστη επιλογή που προετοιμάζει “δωρεάν”, με αξιώσεις επιτυχίας, τους μαθητές για τις γενικές εξετάσεις.                 Οι διάφορες προσωπικές επιλογές, που θεσμοθετούν όργανα και πολιτικές μιας χρήσεως, αποκρύπτουν όμως το ίδιο αμείλικτο ερώτημα: “Ποιος φοβάται την ελευθερία στην εκπαίδευση και γιατί;” Μήπως τελικά η κρατική εκπαίδευση υπηρετεί το εκάστοτε κράτος και πειθαναγκάζεται στις ιδεολογικές του δεσμεύσεις;                 Το δημόσιο αγαθό της Παιδείας μπορεί να ευδοκιμήσει με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης και ισότιμης πρόσβασης με την δημόσια ευθύνη θεσμοθετημένων οργάνων χωρίς αποκλεισμούς και ποσοστώσεις, με κριτήριο την επιστημονική επάρκεια και προσφορά, ενώ αναμφισβήτητος και κυριαρχικός ρόλος μιας εμπνευσμένης πολιτικής είναι η διαμόρφωση αυτού του πλαισίου της δημοκρατικής λειτουργίας.                 Η αποδέσμευση από την παρωχημένη αντίληψη ότι το κράτος πρέπει να παράγει και να αστυνομεύει τα πάντα, πρέπει να συνδυασθεί με την πολιτική αρετή της προσμονής των αποτελεσμάτων μιας επιλογής καθώς η υπόθεση της Παιδείας προσομοιάζει με ένα δίδαγμα της φύσης, το κινέζικο μπαμπού Κοβέι που για πέντε χρόνια αναπτύσσει ένα πολύπλοκο σύστημα ριζών για να φθάσει στο τέλος του πέμπτου χρόνου από το μικροσκοπικό βλαστάρι των ολίγων εκατοστών σε ένα επιβλητικό φυτό εικοσιπέντε μέτρων!