πατήστε εδώ για να διαβάσετε το πρόγραμμα της εκδήλωσης
Τα φροντιστήρια στην Ελλάδα: Η Ιστορία και οι Άνθρωποι 1860 – 1940
Κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες το νέο βιβλίο του απόμαχου Φροντιστή Λευτέρη Τσίλογλου από τις εκδόσεις Κέδρος. Παραθέτουμε τον πρόλογο του εκπληκτικού βιβλίου που ανατρέπει οριστικά τους εγχώριους μύθους και μας θυμίζει το Γιώργο Σεφέρη που έγραφε “Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σα να σβήνεις ένα αντίστοιχο κομμάτι απ’το μέλλον”. Το φροντιστήριο δε μπορεί πλέον να αντιμετωπίζεται ως ευκαιριακό εγχώριο φαινόμενο αλλά ως διαχρονικό και διεθνές εκπαιδευτικό γεγονός.
“H έκδοση του βιβλίου «Τα φροντιστήρια στην Ελλάδα: Η ιστορία και οι άνθρωποι» άνοιξε τη συζήτηση πάνω σ’ ένα θέμα, που όλως παραδόξως δεν είχε μέχρι σήμερα ιστορηθεί. Για πολλούς, αποτέλεσε έκπληξη ή καινούργια γνώση ότι το φαινόμενο των φροντιστηρίων έχει πίσω του μια τόσο μεγάλη ιστορία. Έχοντας συνδέσει το θέμα με τις απαξιωτικές κορώνες, που σε κάθε ευκαιρία ακούγονται σα δίσκος γραμμοφώνου, επαναλαμβάνουν μονότονα το ίδιο τραγούδι.
Ε, λοιπόν δεν είναι έτσι.
Πίσω από το θεσμό, υπήρξαν άνθρωποι με προσφορά και έργο, με αξία και δυνατότητες. Άνθρωποι που είχαν όραμα για την παιδεία και που προσπάθησαν, στο βαθμό που μπορούσαν, να το πραγματώσουν.
Για το βιβλίο, μέχρι τώρα υπήρξαν θετικές κρίσεις, υπήρξαν και αρκετές καλές κριτικές. Τα κείμενα αυτά τα ενσωματώνω στο τέλος του τόμου. Ανεπίσημες απόψεις και κρίσεις δεν ξέρω τι υπήρξαν και τι ακουστήκαν. Σε μένα μένει μια θετική γεύση πως άνοιξα το θέμα πάνω σε μια διάσταση της εκπαίδευσης, που αντιμετωπίστηκε σαν αποπαίδι ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι.
Ελπίζω στην πορεία να έρθουν άλλοι μελετητές που με τη χρονική απόσταση θα δουν πιο αντικειμενικά και ουδέτερα το θέμα. Εγώ δεν είμαι ουδέτερος· αντίθετα, είμαι βουτηγμένος όλος μέσα στο θεσμό. Όμως η συγκέντρωση των στοιχείων –και άλλων που στην πορεία θα ανακαλυφθούν– θα είναι ο μπούσουλας πάνω στα οποία θα στηριχθεί ο μελλοντικός μελετητής.
Στην παρουσίαση του βιβλίου της 1ης έκδοσης, που έγινε στα γραφεία της Ο.Ε.Φ.Ε. τη μέρα της σχολικής γιορτής των τριών Ιεραρχών (30 Ιανουαρίου 2006), είχα δώσει την υπόσχεση ότι θα ακολουθήσει νέα έκδοση του βιβλίου, με πιο οργανωμένη μορφή.
Τότε, στη μικρή μου εισήγηση, διατύπωσα την υπόθεση ότι φροντιστήρια ή παρόμοιοι θεσμοί υπάρχουν στην Ελλάδα από τις τελευταίες δεκαετίες του δέκατου ένατου αιώνα. Αυτό στην πρώτη έκδοση ήταν ένας λογικός ισχυρισμός, χωρίς όμως να στηρίζεται με στοιχεία, με παραδείγματα, με διευθύνσεις, με ονόματα εκπαιδευτικών. Σήμερα, καλύπτω αυτήν την έλλειψη θεμελιώνοντάς την με δημοσιεύματα και διαφημίσεις εφημερίδων της εποχής. Δυστυχώς, οι χρονικές αποστάσεις είναι μεγάλες: προσωπικές αφηγήσεις, απομνημονεύματα και προσωπικά αρχεία δεν υπάρχουν ή δεν βρέθηκαν ακόμη. Βασική όμως πηγή αποτελούν τα «σώματα» των εφημερίδων της εποχής –όσα από αυτά είναι προσπελάσιμα.
Βέβαια, μέσα από τις εφημερίδες δεν αναπαράγεται η ζωή. Δίνεται όμως η ατμόσφαιρα, η ιδέα για τις συνθήκες της εποχής. Γι’ αυτό το λόγο, είναι απαραίτητο τα δημοσιεύματα αυτά να τα βλέπει κανείς με κριτική ματιά, να αφαιρεί κατά το δυνατόν τις προχειρότητες και τις υπερβολές της καθημερινής επίκαιρης γραφής, τις αναστολές του εκδότη και διευθυντή της εφημερίδας, τις υστεροβουλίες που φυσικά υπάρχουν και λειτουργούν, τον κοινωνικό περίγυρο, τα επίκαιρα γεγονότα που εξελίσσονται κτλ. Μια στοιχειώδης άμυνα είναι να συνδυάζεις τις ειδήσεις διαφορετικών εφημερίδων της εποχής, που έχουν διαφορετικές τοποθετήσεις στα πολιτικά πράγματα και υποστηρίζουν πολλές φορές αντικρουόμενα συμφέροντα. Τελικά, πιστεύω ότι με τα παραδείγματα που παραθέτω σ’ αυτή την έκδοση, θεμελιώνω την αρχική μου θέση: Τα φροντιστήρια στην Ελλάδα υπάρχουν και λειτουργούν από τον 19ο αιώνα.
Η υπόσχεσή μου για τη χωρική επέκταση της μελέτης του φροντιστηριακού φαινομένου σε όλη την επικράτεια δεν ήταν δυνατόν να υλοποιηθεί από ένα μόνο άνθρωπο. Πρέπει να ομολογήσω ότι η πρόσκλησή μου για εξωτερική βοήθεια δεν βρήκε την ανταπόκριση που αρχικά ανέμενα. Όμως, σ’ αυτή την έκδοση γίνεται ευρύτερη αναφορά στις συνοικίες της Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και τον Πειραιά.
Εκείνο που πρέπει να μας καθησυχάζει είναι ότι με την αναγκαία χρονική καθυστέρηση και την προσαρμογή σε μικρότερη κλίμακα, τα φαινόμενα που συμβαίνουν στην επαρχία παρουσιάζουν αξιόλογες αναλογίες με αυτά της πρωτεύουσας. Ωστόσο, θα άξιζε να αναφερθούν χαρακτηριστικά ονόματα και ειδικές περιπτώσεις. Αυτό θα πρέπει να γίνει από τοπικούς παράγοντες που ενδιαφέρονται και έχουν γνώση πάνω στο θέμα. Η πληθώρα των στοιχείων που συγκέντρωσα στην πορεία της έρευνας για τα προπολεμικά φροντιστήρια με υποχρεώνουν να τα παρουσιάσω σε ιδιαίτερο τόμο. Επειδή λοιπόν η περίοδος μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έχει τη δική της ενότητα και αυτονομία, πιστεύω ότι είναι δίκαιος ένας τέτοιος διαχωρισμός.
Η μελέτη των μεταπολεμικών φροντιστηρίων, με τις νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν από τη γενίκευση των εξετάσεων και της συμμετοχής των μαθητών σ’ αυτές, αξίζει μιας περισσότερο αναλυτικής ιστορικής, οικονομικής και κοινωνιολογικής μελέτης. Αυτό θα αποτελέσει αντικείμενο του δεύτερου τόμου, όπου θα τονιστεί η αντίστοιχη γενίκευση των φροντιστηριακών θεσμών σε όλο το μήκος και το πλάτος της επικράτειας.
Η γενική συμμετοχή των μαθητών στις Πανελλαδικές εξετάσεις, τα νέα κοινωνικά φαινόμενα που αναδεικνύονται, βάζουν τα φροντιστήρια σε νέα καθήκοντα για τη συνέχιση της ύπαρξής τους. Για όλα αυτά θα μιλήσουμε στα κεφάλαια που ακολουθούν”.
Ένα συναρπαστικό βιβλίο για την άγνωστη ιστορία της ιδιωτικής παιδείας στη χώρα μας με ντοκουμέντα που για πρώτη φορά συνθέτουν το τοπίο σε μια ταραγμένη κοινωνικά και εκπαιδευτικά περίοδο από το 1860 έως το 1940. Το βιβλίο θα παρουσιασθεί στις 22 Μαρτίου 2008 σε ειδική εκδήλωση στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Συνάντησης Φροντιστών η οποία θα πραγματοποιηθεί στο ξενοδοχείο PARK με τίτλο “ Η Ανατροπή του Ελληνικού Μύθου∙ Διεθνές Φαινόμενο το Φροντιστήριο”
Συγχαρητήρια Λευτέρη και καλή δύναμη για τη συνέχεια!
Το Εκπαιδευτικό Απαρτχάιντ και τα Ανάδοχα Σχολεία
Αντιγράφουμε χωρίς σχόλια την ανταπόκριση του Γιώργου Αγγελόπουλου στα ΝΕΑ της Παρασκευής 18 Ιανουαρίου 2008:
Τα ιδιωτικά σχολεία διαιωνίζουν ένα σύστημα απαρτχάιντ στην εκπαίδευση, καθώς παίρνουν την αφρόκρεμα των πιο ικανών μαθητών αποδυναμώνοντας τα δημόσια σχολεία, λέει ο δρ Άντονι Σέλντον, ο οποίος διευθύνει ένα από τα καλύτερα ιδιωτικά σχολεία της Βρετανίας.
O δρ Σέλντον είναι διευθυντής στο Κολέγιο Ουέλινγκτον στο Μπερκσάιρ και θεωρείται αυθεντία στη σύγχρονη βρετανική Ιστορία. Πριν αναλάβει διευθυντής στο Ουέλινγκτον, τον Ιανουάριο του 2006, ήταν διευθυντής από τον Σεπτέμβριο του 1997 στο Κολέγιο Μπράιτον. Επίσης έχει συγγράψει ή έχει επιμεληθεί την έκδοση περισσοτέρων από 25 βιβλίων για τη σύγχρονη Ιστορία, την πολιτική και την εκπαίδευση, είναι βιογράφος του Τόνυ Μπλαίρ και έχει διατελέσει σύμβουλος στη συγγραφή των απομνημονευμάτων αρκετών ακόμη πρώην πρωθυπουργών και υπουργών Εξωτερικών.
Αυτήν την εβδομάδα οι βρετανικές αρχές κάλεσαν τα ιδιωτικά σχολεία να ανοίξουν τις πόρτες τους σε περισσότερα παιδιά που προέρχονται από φτωχές οικογένειες. Τα σχολεία κλήθηκαν να εξασφαλίσουν κονδύλια για να προσφέρουν δωρεάν ή επιδοτούμενες θέσεις σε φτωχούς μαθητές. Θα πρέπει επίσης να εξετάσουν το ενδεχόμενο να μοιραστούν εγκαταστάσεις τους, αλλά και ειδικούς δασκάλους, με τοπικά δημόσια σχολεία όλα αυτά για να διατηρήσουν το καθεστώς φιλανθρωπικών ιδρυμάτων που έχουν βάσει της βρετανικής νομοθεσίας, το οποίο τους επιτρέπει να έχουν φοροαπαλλαγές 100 εκατομμυρίων στερλινών (140 εκατ. ευρώ) τον χρόνο.
Για τον δρα Σέλντον, όμως, η υποχρέωση αυτή των ιδιωτικών σχολείων να χορηγήσουν περισσότερες υποτροφίες για να δικαιολογήσουν το φιλανθρωπικό καθεστώς τους απλώς θα αυξήσει το πρόβλημα των δημόσιων σχολείων, καθώς έτσι οι καλύτεροι μαθητές των σχολείων αυτών θα διοχετευτούν στον ιδιωτικό τομέα. Η προσπάθεια των ιδιωτικών σχολείων να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους μέσω υποτροφιών είναι λάθος, υπογράμμισε ο Σέλντον, καθώς «αποσπούν παιδιά από το κοινωνικό περιβάλλον τους όταν τα παίρνουν από τα δημόσια σχολεία και παράλληλα στερούν τα σχολεία αυτά από τους καλύτερους ακαδημαϊκούς, μουσικούς, αθλητές και μελλοντικούς σταρ».
Ο Σέλντον ζητεί αντίθετα τα ιδιωτικά σχολεία να «υιοθετούν» ολόκληρα δημόσια σχολεία ώστε να μπει ένα τέλος στην ιστορική διαίρεση ανάμεσα στη δημόσια και την ιδιωτική εκπαίδευση. «Συνεχίζουμε να υπάρχουμε μέσα σε μια χρυσή απομόνωση, αποκομμένοι από το βασικό εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα και διαιωνίζοντας έτσι το απαρτχάιντ που τόσο έχει βλάψει την εκπαίδευση και την εθνική ζωή στη Βρετανία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο», δήλωσε ο Σέλντον σε ακαδημαϊκό συνέδριο που έγινε πρόσφατα στο Κολέγιο Ουέλινγκτον, αναφερόμενος στο σύστημα της «χωριστής ανάπτυξης» με το οποίο κυβερνήθηκε η Νότια Αφρική από τους λευκούς ρατσιστές.
«Δεν είναι πλέον σωστό τα σχολεία μας να παίρνουν την αφρόκρεμα των μαθητών, τους καλύτερους καθηγητές, τις καλύτερες εγκαταστάσεις, τα καλύτερα αποτελέσματα και τις καλύτερες θέσεις στα πανεπιστήμια», τόνισε ο καθηγητής. «Ο στραγγαλισμός των δημόσιων σχολείων γίνεται έτσι σχεδόν πλήρης».
Το τέλος μιας ιστορικής διαίρεσης πλησιάζει…
H Μετεξέλιξη των Επαγγελμάτων και της Εκπαίδευσης
Οι αγωνίες των μαθητών μας στο Λύκειο για το επαγγελματικό τους αύριο και τη μελλοντική τους απασχόληση είναι ένα καθημερινό βίωμα όσων προσεγγίζουν την εκπαιδευτική μας πραγματικότητα. Ο ψυχισμός της εύπλαστης εφηβείας που κυοφορεί κατ’ουσίαν ένα νέο άνθρωπο, κατακλύζεται από την καταιγίδα κατεστημένων στερεότυπων και αμφιλεγόμενων πληροφοριών για τη μετεξέλιξη των επαγγελμάτων, το είδος της απασχόλησης και το μέλλον της εργασίας.
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα σταθερά προσανατολισμένο στην ακαδημαϊκή επιτυχία και στις απαιτούμενες επιδόσεις περιορίζει και υποτιμά μαθητικές ικανότητες, ταλέντα και δεξιότητες.
Πόσοι μαθητές και γονείς για παράδειγμα επιλέγουν το Επαγγελματικό Λύκειο, με την πεποίθηση μιας ισότιμης μορφωτικής κατεύθυνσης που οδηγεί στην απασχόληση και όχι με την προαίσθηση μιας μελλοντικής αποτυχίας στο γενικό λύκειο;
Με ποια κριτήρια βαθμολογικής επαύξησης και εξεταστικής ευκολίας επιλέγουν οι μαθητές την κατεύθυνση και τα μαθήματα που οδηγούν σε συγκεκριμένα-ενίοτε υπέρκορα- επιστημονικά πεδία;
Με δεδομένη και ιστορικά αποδεδειγμένη την αδυναμία των ανθρώπων να προβλέψουν τις κοινωνικές επαναστάσεις και τις τεχνολογικές εξελίξεις είναι ανάγκη να μετασχηματίσουμε την εκπαίδευση σε παιδεία. Μια παιδεία που να υπηρετεί την πολιτιστική μετεξέλιξη μιας κοινωνίας περίπλοκης, πολυφυλετικής, πολυπολιτισμικής στο πλαίσιο της οποίας πρέπει να μάθουμε να κατανοούμε και να διαλεγόμαστε. Μια παιδεία που να συνειδητοποιεί την πτωτική τάση σε πολλούς τομείς της απασχόλησης, τον ακαδημαϊκό πληθωρισμό των πτυχίων και την αναγκαία προετοιμασία για τη νέα εποχή. Μια παιδεία που θα αναδείξει τον εθελοντισμό ως κύρια κοινωνική αγωγή και αρετή. Μια παιδεία που θα επιβραβεύει την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.
Αφορμή αυτών των προβληματισμών εκτός από το νεανικό μας απαιτητικό ακροατήριο ήταν τα πολλά χριστουγεννιάτικα ένθετα και DVD εφημερίδων με συναρπαστικές ιστορίες διάσημων μελλοντολόγων που αποκαλύπτουν με προφητικές λεπτομέρειες, το ψηφιακό σώμα, τη δικτυακή κάθετη πόλη, τον υπερπλανητικό κόσμο και τα επαγγέλματα του 21ου αιώνα.
Μηχανικοί ιστών, προγραμματιστές γονιδίων, μηχανικοί γνώσης και τεχνητής νοημοσύνης, σχεδιαστές τεχνητών μελών από βλαστοκύτταρα, σύμβουλοι μετεγκατάστασης κλιματικών προσφύγων και γλωσσολόγοι ηλεκτρονικής μετάφρασης δεν αποτελούν παρά μια μετεξέλιξη επιστημών, τεχνολογιών και επαγγελμάτων.
Με ξεχωριστή απλότητα και εγγλέζικο χιούμορ ο Ken Robinson ο γκουρού της καλλιτεχνικής παιδαγωγικής περιγράφει σε μια ομιλία του που κυκλοφορεί ευρέως στο διαδίκτυο το νέο άγνωστο κόσμο και τη μοιραία σχέση, της προαπαιτούμενης για τη μελλοντική επιβίωση, δημιουργικότητας με το σημερινό σχολείο. Αμφισβητώντας την κυριαρχία των τριών R (reading, writing,arithmetic) ο Sir Ken εμπιστεύεται το πλούτο της ανθρώπινης οικολογίας με τις τέχνες στα σχολεία ως αποτελεσματικό μέσο διάπλασης των νέων στην επινόηση και τη φαντασία που απαιτεί ο νέος επικίνδυνος κόσμος.
Η κατάρρευση της σχολικής αυθεντίας σ’ ένα κόσμο που οι νεότεροι επιβάλλουν τη γνώση στους γηραιότερους μετασχηματίζει την εκπαίδευση πολλών χιλιετιών. Το ιστορικό μέλλον δεν βιάζεται ούτε προαναγγέλλεται και φαίνεται να μας επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις.
Δημοσιεύθηκε στο Κόσμο του Επενδυτή
στις 12 Ιανουαρίου 2008
Ken Robinson: Το σχολείο σκοτώνει τη δημιουργικότητα.
Ο Ken Robinson γεννήθηκε στο Liverpool το 1950 και γνώρισε τη διεθνή καταξίωση ως καθηγητής και συγγραφέας του βιβλίου “Οι τέχνες στα σχολεία”.
Το video που ακολουθεί είναι η εικοσάλεπτη ομιλία του στο TED ένα ετήσιο συνέδριο στο οποίο μιλούν διακεκριμένοι επιστήμονες, δημιουργοί και καλλιτέχνες.
Με ξεχωριστή απλότητα και φλεγματικό εγγλέζικο χιούμορ ο Sir Ken Robinson παρουσιάζει την μοιραία σχέση μεταξύ της δημιουργικότητας και της δημόσιας εκπαίδευσης. Με δεδομένο ότι δεν μπορούμε να φανταστούμε πως θα είναι ο κόσμος ύστερα από λίγα χρόνια είναι ανάγκη να αναθεωρήσουμε την εκπαίδευση για να διαπλάσουμε τη νέα γενιά, με αυξημένη ικανότητα προσαρμογής, συνδυαστική νοημοσύνη και επιχειρηματική δημιουργικότητα. Ο συγγραφέας στο βιβλίο του “οι τέχνες στα σχολεία” που κυκλοφορεί στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη μας δίνει από τη δεκαετία του ΄80 οργανωτικές προτάσεις αξιολόγησης των σχολείων με στόχο την άσκηση της επινοητικότητας και της φαντασίας χωρίς να θεοποιεί τους χρηματικούς πόρους.
Με καθυστέρηση μερικών δεκαετιών το νέο ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων στη Μεγάλη Βρετανία που θα υλοποιηθεί τον προσεχή Σεπτέμβριο του 2008 περιλαμβάνει πολλές από τις καινοτομίες που είχε εισηγηθεί η περίφημη γνωμοδοτική επιτροπή – στην οποία μετείχε ο Ken – που αμφισβητούσε την κυριαρχία των τριών R (reading, writing, arithmetic). Κάλλιο αργά παρά ποτέ!
Με την βοήθεια του Παναγιώτη και της Κωνσταντίνας επιχειρήσαμε μια μετάφραση για όσους δεν έμαθαν αγγλικά στο δημόσιο σχολείο! Οι μεταφραστικές παρατηρήσεις των επαϊόντων ευπρόσδεκτες.
Σας το αφιερώνουμε ως πρωτοχρονιάτικο δώρο μιας και ασχοληθήκαμε με τον Sir Ken τις παραμονές του νέου έτους.
Καλή χρονιά σε όλους!
Μετάφραση
Καλημέρα, πως είστε;
Απομακρύνθηκα από το όλο θέμα. Στην πραγματικότητα αυτό κάνω.
Υπήρχαν 3 θέματα που έτρεχαν μέσα από αυτό το συνέδριο που είναι σχετικά με αυτό για το οποίο θέλω να σας μιλήσω.
Μία είναι η έκτακτη απόδειξη της ανθρώπινης δημιουργικότητας, σε όλες τις παρουσιάσεις που κάναμε και σε όλους τους ανθρώπους εδώ. Μόνο η ποικιλία και το εύρος της…….
Το δεύτερο είναι ένα σημείο που δεν έχουμε ιδέα για το τι πρόκειται να συμβεί. Αναφορικά με το μέλλον. Καμία ιδέα με το πώς μπορεί να εξελιχθεί . Με ενδιαφέρει η εκπαίδευση. Βασικά αυτό που διαπιστώνω είναι ότι όλοι έχουν κάποιο ενδιαφέρον για την εκπαίδευση. Εσείς δεν έχετε;
Το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον. Εάν καταφέρεις να πας σε ένα πάρτι και πεις ότι δουλεύεις στην εκπαίδευση, (για την ακρίβεια δεν πας συχνά σε πάρτι). Εάν δουλεύεις στην εκπαίδευση δεν είσαι διαθέσιμος (γέλια) και ποτέ δεν ρωτάς με περιέργεια (πράγμα περίεργο για μένα). Αλλά αν είσαι περίεργος, λες σε κάποιον: «Τι δουλειά κάνεις; Εγώ δουλεύω στην εκπαίδευση», βλέπεις το αίμα να φεύγει από το πρόσωπο τους. « Ω Θεέ μου, γιατί εγώ;» (γέλια) «Η μοναδική μου νύχτα έξω από όλη τη βδομάδα!» (γέλια). Αν τους ρωτήσεις για την μόρφωση τους σε καρφώνουν στον τοίχο γιατί είναι ένα από αυτά τα πράγματα που ενοχλούν τους ανθρώπους. Έχω άδικο;
Αν το σκεφτείς οι Ιορδανοί ξεκινούν το σχολείο αυτή τη χρονιά και θα πάρουν σύνταξη το 2065. Κανείς λοιπόν δεν έχει ιδέα παρ’όλη τη γνώση που παρέλασε τις προηγούμενες τέσσερις μέρες. Κανείς δεν γνωρίζει το πώς θα είναι ο κόσμος σε 5 χρόνια, και εμείς πρέπει να τους διδάξουμε γι’αυτό. Έτσι η μη προβλεψιμότητα αυτή είναι εξωπραγματική .
Το τρίτο μέρος είναι ότι όλοι παρόλαυτα έχουμε συμφωνήσει για τις εξωπραγματικές ικανότητες των παιδιών μας, την ικανότητα για καινοτομία. Η Σερένα χτες το βράδυ ήταν ένα θαύμα. Δεν ήταν; μόνο να βλέπατε τι μπορούσε να κάνει. Και είναι ξεχωριστεί. Νομίζω πως τελικά δεν είναι ξεχωριστή, και μιλάω γενικά για όλα τα παιδιά.
Έχετε είναι ένα άτομο με μεγάλη αφοσίωση, καινούργιο και ανεξερεύνητο ταλέντο. Η άποψή μου είναι ότι όλα τα παιδιά έχουν τεράστια ταλέντα και εμείς τα καταπιέζουμε. Αρκετά βάναυσα θα έλεγα. Θέλω λοιπόν να μιλήσω για εκπαίδευση και δημιουργικότητα. Η άποψη μου είναι ότι η δημιουργικότητα είναι εξίσου σημαντική στην εκπαίδευση όπως η παιδεία. Πρέπει λοιπόν να την αντιμετωπίσουμε με το ίδιο κύρος.
Άκουσα μια υπέροχη ιστορία πρόσφατα την οποία λατρεύω να διηγούμαι. Ένα μικρό κορίτσι που παρακολουθούσε ένα μάθημα ζωγραφικής καθόταν πάντα στο τέλος της αίθουσας και σπάνια πρόσεχε το μάθημα. Κάποια μέρα λοιπόν το κορίτσι άρχισε να προσέχει. Η δασκάλα ήταν ενθουσιασμένη με το κορίτσι και το ρώτησε: «Τι ζωγραφίζεις;» αυτό απάντησε: «Ζωγραφίζω μια εικόνα του Θεού» Η δασκάλα απάντησε: «Μα κανείς δεν γνωρίζει πως είναι ο Θεός» τότε το κορίτσι απάντησε: « Σε λίγο θα γνωρίζουν».
Όταν ο γιος μου ήταν τεσσάρων στην Αγγλία… Για την ακρίβεια ήταν τεσσάρων παντού. Οπουδήποτε και να πήγαινε ήταν τεσσάρων αλλά ήταν στη φάση του παιχνιδιού, τη ξέρετε την ιστορία? Όχι είναι μια μεγάλη, μεγάλη ιστορία. Ο Mel Gibson γύριζε τη συνέχεια της ταινίας ‘O Oοιωνός 2’. Αλλά ο James (ο γιος μου) πήρε το ρόλο του Ιωσήφ κι εμείς ήμασταν ενθουσιασμένoι γι’αυτό . Τον θεωρούσαμε έναν από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Γεμίσαμε ασφυκτικά το χώρο με τι; Με ατζέντηδες; Με μπλουζάκια που γράφανε: Ο James είναι ο Ιωσήφ. Ο James δεν χρειαζόταν να μιλήσει.
Θυμάστε το σημείο όπου οι τρεις μάγοι μπαίνουν μέσα; μπαίνουν φέροντας δώρα, φέρνουν χρυσο, λιβάνι και μύρα. Και τότε συνέβη. Καθόμασταν εκεί οι γονείς και σχεδιάζαμε και τη συνέχεια του έργου. Τότε μπήκαν τα τρία αγόρια. Μικρά τετράχρονα ντυμένα γέροντες με πετσέτες στα κεφάλια τους και άφησαν κάτω 3 κουτιά και το πρώτο αγόρι είπε: «εγώ σου φέρνω μύρα», το δεύτερο είπε «εγώ σου φέρνω χρυσάφι» και το τρίτο είπε «Στο στέλνει ο Frank» (γέλια)
Το κοινό σε αυτές τις ιστορίες είναι ότι τα παιδιά θα προσπαθήσουν ακόμα και αν δεν γνωρίζουν κάτι, θα κάνουν μια προσπάθεια. Δεν έχω δίκιο; Τα παιδία δεν φοβούνται να κάνουν λάθος. Δεν εννοώ ότι το να κάνεις λάθος είναι το ίδιο με το να είσαι δημιουργικός. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι αν δεν είσαι έτοιμος να κάνεις λάθος δεν θα καταφέρεις τίποτα αυθεντικό. Εάν δεν είσαι προετοιμασμένος να κάνεις λάθος, και τα παιδιά μέχρι να μεγαλώσουν έχουν χάσει αυτή τους την ικανότητα. Φοβούνται να κάνουν λάθος και όλοι μας διευθύνουμε τις εταιρείες μας με αυτό τον τρόπο. Στιγματίζουμε τα λάθη. Και τώρα διευθύνουμε και κατευθύνουμε τα εθνικά συστήματα παιδείας με τρόπο όπου τα λάθη είναι το χειρότερο που μπορείς να κάνεις. Το αποτέλεσμα είναι ότι εκπαιδεύουμε ανθρώπους κάνοντας τους να ξεχνούν τις δημιουργικές τους ικανότητες.
Ο Πικάσο κάποτε είπε: «Όλα τα παιδιά γεννιούνται καλλιτέχνες». Το πρόβλημα είναι να παραμείνουμε καλλιτέχνες καθώς μεγαλώνουμε. Αυτό το πιστεύω ακράδαντα: εάν δεν μεγαλώνουμε μέσα στη δημιουργικότητα, μεγαλώνουμε έξω από αυτή, ή μάλλον εκπαιδευόμαστε χωρίς αυτή. Γιατί συμβαίνει αυτό; Έζησα στο Stratford μέχρι πριν 5 χρόνια. Μετακομίσαμε από το Stratford στο Los Angeles. Μπορείτε να φανταστείτε πόσο ανούσια μετάβαση θα ήταν αυτή. Στην πραγματικότητα ζούσαμε σε ένα μέρος που λεγόταν Snitterfield και είναι έξω από το Stratford όπου είναι εκεί όπου γεννήθηκε ο πατέρας του Σαίξπηρ. Ταρακουνηθήκατε από την καινούργια σκέψη; Εγώ ταρακουνήθηκα. Δεν σκεφτήκατε ότι ο Σαίξπηρ είχε πατέρα έτσι; σκεφτήκατε ότι ο Σαίξπηρ ήταν παιδί κάποτέ; Ο Σαίξπηρ 7 χρονών; Εγώ δεν το σκέφτηκα ποτέ. Πόσο ενοχλητικό θα μπορούσε να ήταν αυτό; (γέλια) «Πρέπει να προσπαθήσει πιο σκληρά». Να τον στέλνουν στο κρεβάτι. «Πήγαινε στο κρεβάτι τώρα !» Στον Γουίλιαμ Σαίξπηρ! «…άσε το μολύβι κάτω πια» (γέλια) «Και σταμάτα να μιλάς έτσι» (γέλια) «….Μπερδεύεις τους πάντες!!!!».
Τέλος πάντων μετακομίσαμε από το Stratford στο L.A. και θέλω να πω κάτι για αυτή τη μετάβαση. Ο γιος μου δεν ήθελε να έρθει (έχω 2 παιδιά ξέρετε). Ο γιος μου είναι 21 και η κόρη μου 16. Ο γιος μου δεν ήθελε να έρθει στο L.A. To λάτρευε το L.A. Αλλά είχε μια φιλενάδα στην Αγγλία, ήταν η αγάπη της ζωής του, Σάρα τη λέγανε….
Την γνώριζε.. και ένα μήνα. Σκέψου να έχεις την επέτειο της τέταρτης εβδομάδας. Αλλά αυτό είναι, γιατί όταν είσαι 16 χρονών σου φαίνεται πολύς καιρός. Τέλος πάντων στο αεροπλάνο ο γιος μου ήταν πραγματικά ταραγμένος. Έλεγε: Δεν θα βρω ποτέ κανένα άλλο κορίτσι σαν τη Σάρα. Και εμείς ήμασταν χαρούμενοι με αυτό ειλικρινά (γέλια)…. Γιατί…. Αυτή ήταν ο κύριος λόγος που φύγαμε από τη χώρα.
Όμως κάτι σου συμβαίνει όταν μετακομίζεις στην Αμερική και ταξιδεύεις σε όλο τον κόσμο. Κάθε εκπαιδευτικό σύστημα στον κόσμο έχει την ίδια σειρά ταξινόμησης των θεμάτων. Όλα τα συστήματα! Δεν έχει σημασία που πας. Σκέφτεσαι ότι θα μπορούσε να είναι διαφορετικά αλλά δεν είναι! Στην κορυφή είναι τα μαθηματικά και οι γλώσσες μετά είναι τη μελέτη της ανθρωπότητας και τέλος οι τέχνες. Παντού σε όλη τη γη. Σε κάθε σύστημα, επίσης υπάρχει μια σειρά ταξινόμησης ανάμεσα στις ίδιες τις τέχνες. Δεξιοτεχνία και μουσική έχουν φυσικά μεγαλύτερο κύρος στα σχολεία απ’ ότι το θέατρο και ο χορός. Δεν υπάρχει ούτε ένα εκπαιδευτικό σύστημα στον πλανήτη που να διδάσκει χορό στα παιδιά , με κάθε τρόπο όμως τους διδάσκουμε μαθηματικά. Γιατί; Γιατί όχι; Νομίζω ότι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Πιστεύω ότι τα μαθηματικά είναι πολύ σημαντικά αλλά το ίδιο και ο χορός. Τα παιδιά χορεύουν όλη την ώρα εάν τους το επιτρέψεις! Όλοι μας το κάνουμε. Όλοι μας έχουμε σώμα. Έτσι δεν είναι;
Η αλήθεια είναι ότι καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά αρχίζουμε προοδευτικά να τα εκπαιδεύουμε από τη μέση και πάνω και τέλος επικεντρωνόμαστε στα κεφάλια τους και ελαφρώς στη μια πλευρά. Εάν αναρωτιώσουν για την εκπαίδευση όντας εξωγήινος θα έλεγες: «σε τι χρησιμεύει η δημόσια εκπαίδευση;» Σκέφτομαι ότι θα έβγαζε κανείς κάποιο συμπέρασμα εάν κοιτούσε τη συνολική παραγωγή και ποιος επιτυγχάνει με αυτή. Ποιος έχει μια ευκαιρία, ποιος κατέχει τις καλύτερες θέσεις, ποιοι είναι οι νικητές? Νομίζω ότι θα καταλήξουμε στο ότι ο σκοπός της δημόσιας εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο είναι να παράγει καθηγητές πανεπιστημίου. Και έτσι είναι! Υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να φτάσουν την κορυφή. Έτσι ήμουν και εγώ! (γέλια).
Συμπαθώ τους καθηγητές πανεπιστημίου, αλλά δεν θα έπρεπε να τους θεωρούμε το ανώτατο ανθρώπινο επίτευγμα. Είναι απλά μια μορφή ζωής και αυτοί. Είναι έως κάποιο σημείο περίεργοι και αυτό το λέω με τρυφερότητα γι’αυτούς. Υπάρχουν κάποιοι από τους καθηγητές πανεπιστημίου, όχι όλοι τους, που τυπικά ζούνε μόνο μέσα στο κεφάλι τους. Ζούνε μόνο εκεί μέσα. Και περισσότερο προς τη μια πλευρά του. Έχουν εξαϋλωθεί. Ξέρετε με έναν κάπως κυριολεκτικό τρόπο. Βλέπουν το σώμα τους και το θεωρούν σαν ένα μέσω μεταφοράς για τα κεφάλια τους (γέλια). Έτσι είναι. Είναι ο δικός τους τρόπος για να μεταφέρουν το κεφάλι τους σε κάποια συνάντηση. Εάν θέλετε αληθινές ενδείξεις για εξαϋλωτικές εμπειρίες χαρίστε στον εαυτό σας ένα απόσπασμα συζήτησης των γηραιότερων και αριστοκρατικότερων ακαδημαϊκών. Στο τέλος της ημέρας αν πάτε σε μια ντισκοτέκ, εκεί θα το καταλάβετε. Οι μεγάλοι άνθρωποι σε ηλικία, κάθονται με ανυπονυσία να φύγουν για να πάνε στα σπίτια τους και να γράψουν σε ένα κομμάτι χαρτί γι’αυτή την εμπειρία. Τώρα το εκπαιδευτικό μας σύστημα προϋποθέτει την ιδέα της ακαδημαϊκής ικανότητας. Και υπάρχει λόγος. Το όλο σύστημα μας επιννοήθηκε σε όλο τον κόσμο πριν το 19ο αιώνα όταν δεν υπήρχε καν δημόσιο σύστημα. Όλοι τότε ήρθαν στη ζωή για να συναντήσουν τις ανάγκες της εκβιομηχάνισης. Έτσι η υψηλή ιεραρχική σειρά βασίζεται σε δύο ιδέες.
Ότι τα πιο πιο χρήσιμα μαθήματα είναι αυτά που σχετίζονται με τη δουλειά. Αρχικά απομακρυνόσουν από τα πράγματα που σου άρεσαν, με το σκεπτικό ότι ποτέ δεν θα έβρισκες δουλειά κάνοντας αυτά. Δεν έχω δίκιο;
Μην ασχολείσαι με τη μουσική, δεν θα γίνεις μουσικός.
Μην ασχολείσαι με τις τέχνες, δεν θα γίνεις καλλιτέχνης.
Καλοκάγαθη συμβουλή τότε, έντονα λανθασμένη σήμερα. Ολόκληρος ο κόσμος καταβροχθίστηκε σε μια επανάσταση.
Και το δεύτερο είναι η ακαδημαϊκή ικανότητα η οποία ερχόταν να κυριαρχήσει στο πως βλέπουμε την εξυπνάδα διότι τα πανεπιστήμια σχεδίασαν το σύστημα με βάση το δικό τους ύφος. Εάν το σκεφτείτε λιγάκι το όλο εκπαιδευτικό σύστημα γύρω από το σύστημα είναι μια παρατεταμένη διαδικασία για την είσοδο στα πανεπιστήμια…
Και οι συνέπειες είναι ότι πολλοί ταλαντούχοι ιδιοφυείς και δημιουργικοί άνθρωποι δεν πίστευαν ποιο πραγματικά είναι και τι δυνατότητες είχαν. Διότι το αντικείμενο στο οποίο ήταν καλοί, στο σχολείο, δεν είχε καμιά αξία ή για την ακρίβεια είχε στιγματιστεί. Και νομίζω ότι δεν μας συμφέρει να ακολουθήσουμε αυτό το δρόμο. Στα επόμενα 30 χρόνια σύμφωνα με την UNESCO, σε όλο τον κόσμο θα υπάρχουν πολλοί περισσότεροι πτυχιούχοι μέσω της εκπαίδευσης απ’ ότι στην αρχή της ιστορίας. Και είναι ο συνδυασμός από όλα αυτά που συζητήσαμε. Η τεχνολογία και η μεταμόρφωση της έχουν επίπτωση στη δουλεία και στη δημογραφία για την εξάπλωση του πληθυσμού. Ξαφνικά τα πτυχία δεν έχουν καμία αξία. Δεν είναι αλήθεια; Όταν ήμουν μαθητής , εάν ήσουν κάτοχος πτυχίου είχες δουλειά . Εάν δεν είχες δουλειά ήταν επειδή εσύ δεν το ήθελες. Και εγώ δεν ήθελα (γέλια). Σήμερα παιδία με πολλά πτυχία συχνά καταλήγουν σπίτι τους να παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια. Διότι για να βρεις σήμερα δουλειά χρειάζεσαι Master of Arts ενώ στην προηγούμενη δουλειά χρειαζόσουν Bachelor of Arts και τώρα σου ζητούν και Doctora. Είναι μια πρόοδος του ακαδημαϊκού πληθωρισμού η οποία δείχνει ότι όλο το κατασκεύασμα της εκπαίδευσης σείεται συθέμελα… Χρειάζεται να ξανασκεφτούμε από την αρχή την άποψη μας για την εξυπνάδα. Γνωρίζουμε τρία πράγματα για την εξυπνάδα. Ένα είναι η ποικιλία της. Σκεφτόμαστε για τον κόσμο με όλους τους τρόπους που τον βιώνουμε. Σκεφτόμαστε οπτικά , ακουστικά, κιναισθητικά . Σκεφτόμαστε σε αφηρημένες περιόδους , σκεφτόμαστε εν κινήσει. Δεύτερον η εξυπνάδα είναι δυναμική , εάν κοιτάξεις τις αλληλεπιδράσεις του ανθρώπινου μυαλού όπως ακούσαμε χτες από έναν αριθμό παρουσιάσεων: Η εξυπνάδα είναι υπέροχα διορατική. Το μυαλό μας χωρίζεται σε δυο διαμερίσματα. Στην πραγματικότητα η δημιουργικότητα την οποία εγώ ορίζω σαν μια διαδικασία του να έχεις αυθεντικές ιδέες που έχουν αξία, πιο συχνά από το να μην έχεις, έρχεται μέσα από τους διαφορετικούς τρόπους αλληλεπίδρασης της αλληλοπειθαρχείας του πως βλέπεις τα πράγματα.
Με την ευκαιρία, υπάρχει μια δέσμη νεύρων που είναι μέλη του μυαλού που λέγεται Corpus Collosum, είναι χοντρότερο στις γυναίκες. Παρατηρώντας τη γυναίκα μου χτες σκέφτηκα ότι σ’αυτό οφείλεται το γεγονός ότι οι γυναίκες είναι καλύτερες στο να ασχολούνται με πολλά θέματα ταυτόχρονα. Διότι πραγματικά έτσι είστε εσείς οι γυναίκες.
Έκανα μια πρόχειρη έρευνα αλλά το γνωρίζω και από την προσωπική μου ζωή. Εάν η γυναίκα μου ετοιμάζει το δείπνο στο σπίτι, πράγμα που δεν κάνει συχνά ευτυχώς, (γέλια). Όχι, είναι καλή σε κάποια πράγματα . Μαγειρεύει, απαντά στο τηλέφωνο, φροντίζει τα παιδιά , βάφει το ταβάνι (γέλια) κάνει εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς εδώ…. (γέλια).
Όταν εγώ μαγειρεύω, η πόρτα είναι κλειστή, τα παιδιά λείπουν, το τηλέφωνο είναι στη θέση του και αν η γυναίκα μου μπει μέσα ενοχλούμαι. Της λέω αγάπη μου σε παρακαλώ! Προσπαθώ να τηγανίσω ένα αυγό εδώ (γέλια). Κάνε μου τη χάρη. Γνωρίζεται αυτή τη φιλοσοφική ρήση; Εάν ένα δέντρο πέσει στο δάσος , συνέβη ποτέ; Εκείνη η γέρικη καρυδιά.
Είδα πρόσφατα ένα ωραίο Τ-shirt που έγραφε. Εάν ένας άντρας λέει αυτό που σκέφτεται και δεν τον ακούει καμία γυναίκα , πάλι κάνει λάθος; (γέλια)
Και το τρίτο πράγμα για την εξυπνάδα είναι χαρακτηριστικό . Γράφω ένα βιβλίο αυτό τον καιρό και έχει τον τίτλο «Επιφοίτηση» το οποίο βασίζεται σε μια σειρά από συνεντεύξεις ανθρώπων και πραγματεύεται και πώς αυτοί ανακάλυψαν το ταλέντο τους. Είμαι ενθουσιασμένος με το πώς οι άνθρωποι το καταφέρνουν. Πραγματικά απορρέει από μια συζήτηση που είχα με μια υπέροχη γυναίκα την οποία οι περισσότεροι δεν την έχουν γνωρίζουν. Το όνομα της είναι Julia Lynne. Την γνωρίζεται; Μερικοί μπορεί. Είναι χορογράφος και όλοι γνωρίζουν τη δουλειά της. Χορογράφησε το μιούζικαλ Cats και το Φάντασμα της Όπερας. Είναι υπέροχη.
Παλιά συμμετείχα στο Βασιλικό Μπαλέτο της Αγγλίας όπως πολύ καλά μπορείτε να δείτε (γέλια). Η Julian λοιπόν και εγώ τρώγαμε ένα μεσημέρι και τη ρώτησα. Πώς κατάφερες να γίνεις χορεύτρια; Αυτό που μου είπε ήταν αληθινά ενδιαφέρον. Όταν πήγαινε στο σχολείο δεν είχε καμία ελπίδα σ’αυτό και το σχολείο της δεκαετίας του 30 ξέρετε πως ήταν. Θα σκέφτεστε ότι είχε μαθησιακές δυσκολίες. Δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί. Σκέφτομαι ότι σήμερα πολλοί θα έλεγαν ότι είχε 88HD. Εσείς τι σκέφτεστε; Αυτό όμως συνέβαινε το 1930 και τότε τίποτα δεν είχε ανακαλυφθεί. Δεν ήμουν διαθέσιμος τότε (γέλια). Οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να γνωρίζουν. Η Julian πήγε λοιπόν να δει έναν ειδικό στο γεμάτο σοφία γραφείο του, με τη μητέρα της. Κάθισε σε μια καρέκλα για 20 λεπτά και ο ειδικός ανέλυε όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η Julian στο σχολείο. Στο τέλος της είπε ότι ενοχλούσε τους συμμαθητές της και ότι στις εργασίες της ήταν αμελής. Ένα παιδάκι 8 ετών . Ο γιατρός κάθισε δίπλα στη Julian και της είπε: Julian, θέλω να μιλήσω στη μητέρα σου ιδιαιτέρως. Της είπε λοιπόν να καθίσει εκεί μόνη της και ότι αυτοί δεν θα αργήσουν να γυρίσουν. Έφυγαν λοιπόν από το γραφείο και την άφησαν! Καθώς έφευγαν ο γιατρός άνοιξε το ραδιόφωνο. Η Julian καθόταν στο γραφείο του. Όταν λοιπόν έφυγαν από το δωμάτιο κάθονταν απέξω και την παρατηρούσαν. Στο επόμενο λεπτό το κορίτσι σηκώθηκε και άρχισε να χορεύει με το ρυθμό της μουσικής. Την παρακολουθούσαν για μερικά λεπτά και στο τέλος ο γιατρός είπε στη μητέρα της «Κυρία μου η κόρη σας δεν είναι άρρωστη, είναι χορεύτρια. Πηγαίνετε την σε μια σχολή χορού. Αφού μου τα είπε όλα αυτά η Julian τη ρώτησα τι έγινε μετά. Μου είπε ότι τελικά πήγε σε σχολή χορού. «Δεν μπορώ να σου περιγράψω το πόσο υπέροχα ήταν. Μπήκαμε σε εκείνο το χώρο και ήταν γεμάτος με ανθρώπους σαν εμένα. Ανθρώπους που δεν μπορούσαν να μείνουν ακίνητοι. Ανθρώπους που για να σκεφτούν έπρεπε να κινούνται. Χόρευαν μπαλέτο, Jazz, μοντέρνους και παραδοσιακούς χορούς
Τελικά η Julian, έκανε αίτηση για το Βασιλικό Μπαλέτο, έγινε χορεύτρια, είχε μια λαμπρή καριέρα στο Βασιλικό μπαλέτο από το οποίο αποφοίτησε, ίδρυσε τη δική της εταιρεία που ονομάζεται Julian Dance Company γνώρισε τον Andrew Lloyd Webber, χορογράφησε μερικά από τα πιο επιτυχημένα έργα στην ιστορία , έδωσε χαρά σε χιλιάδες ανθρώπους και είναι εκατομμυριούχος.
Κάποιος άλλος μπορεί να της έδινε φαρμακευτική αγωγή και να της έλεγε να ηρεμήσει. Αυτό που σκέφτομαι είναι το εξής . Ο Al Gore μίλησε για την οικολογία και την επανάσταση που έχει κηρυχθεί. Εγώ πιστεύω ότι η μόνη μας ελπίδα για το μέλλον είναι να υιοθετήσουμε μια νέα ιδεολογία για την ανθρώπινη οικολογία. Μια οικολογία στην οποία θα αρχίσουμε να επανιδρύουμε την άποψή μας για τον πλούτο της ανθρώπινης ικανότητας.
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα έχτισε τα μυαλά μας με τον ίδιο αυστηρό τρόπο που εμείς χτίσαμε τη γη. Με ένα συγκεκριμένο είδος κατασκευής. Η οποία για το μέλλον δεν θα μας εξυπηρετήσει. Πρέπει να ξανασκεφτούμε τις θεμελιώδεις αρχές πάνω στις οποίες εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας.
Υπάρχει μια υπέροχη ρήση του Jonas Soft η οποία λέει. Εάν όλα τα ζωύφια στον κόσμο εξαφανίζονταν από τον πλανήτη, μέσα σε 50 χρόνια η ζωή στον πλανήτη θα έπαυε να υπάρχει. Εάν εξαφανίζονταν το ανθρώπινο είδος από τον πλανήτη μέσε σε 50 χρόνια η γη θα έσφυζε από υγεία. Και είναι σωστή αυτή η ρήση. Αυτό που εγώ χαίρομαι πιο πολύ είναι το δώρο της ανθρώπινης φαντασίας.
Πρέπει να προσέχουμε, να χρησιμοποιούμε αυτό το δώρο με σοφία και να λάβουμε σοβαρά υπ’ όψιν μας κάποια από τα σενάρια που προαναφέραμε. Ο μόνος τρόπος για να το καταφέρουμε είναι να βρούμε τη δημιουργική μας ικανότητα και τον πλούτο της και επίσης να δεχτούμε τον σκοπό για τον οποίο γεννήθηκαν τα παιδιά μας. Ο σκοπός μας είναι να εκπαιδεύσουμε την ύπαρξη τους με τρόπο που να τους βοηθάει να αντιμετωπίσουν το μέλλον αυτό. Εμείς μπορεί να μην βλέπουμε αυτό το μέλλον, τα παιδιά όμως μπορούν.
Η δική μας δουλεία είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά να κερδίσουν κάτι από αυτό.
Σας ευχαριστώ πολύ.