Η συνταγή του καλού εκπαιδευτικού θα αναζητηθεί από τη νέα σχολική χρονιά μέσα από τον θεσμό του μέντορα γράφει στο σημερινό Βήμα η Μάρνυ Παπαματθαίου.
Μια καλοκαιρινή ημέρα, πριν από τέσσερα χρόνια, ο 55χρονος Δημοσθένης Κ., καθηγητής Φυσικής σε δημόσιο λύκειο, συνειδητοποίησε ότι είχε φτάσει σε αδιέξοδο. Έπειτα από πολυετή καριέρα στον χώρο της Εκπαίδευσης σταμάτησε να αισθάνεται ότι προσφέρει. Έψαχνε για κάτι καινούργιο. Την ίδια περίοδο κοινωνικές αναταραχές, εντάσεις, διεκδικήσεις είχαν τοποθετήσει τον μαθητή στο περιθώριο της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Το πρόβλημα ήταν γνωστό. Πώς να βελτιώσεις την ποιότητα της Εκπαίδευσης σε ένα σύστημα όπου οι δάσκαλοι και οι καθηγητές δεν αξιολογούνται με κανέναν τρόπο και η αριστεία αφήνεται στην καλή διάθεση του διδάσκοντος; « Τι κάνει έναν καλό δάσκαλο σήμερα;» αναρωτιέται ο 55χρονος εκπαιδευτικός. «Ένα πτυχίο, μια εξωστρεφής προσωπικότητα και ο ενθουσιασμός; ». Η απάντηση δεν είναι αυτονόητη. Όμως, παρ’ ότι το εκπαιδευτικό οικοδόμημα της χώρας δεν δείχνει γερό, ο καθηγητής Φυσικής ξέρει ότι η διάθεση υπάρχει. Όσα είδε τα προηγούμενα χρόνια στα σχολεία όπου εργάστηκε δείχνουν ότι η πλειονότητα των εκπαιδευτικών νοιάζεται για τους μαθητές. Πώς όμως αυτό μπορεί να «μετρηθεί»;
Ο 55χρονος εκπαιδευτικός προσπάθησε να βρει τον δρόμο του στα προγράμματα επιμόρφωσης που εξαγγέλθηκαν την τελευταία δεκαετία, τα οποία όμως σχεδόν ποτέ δεν λειτούργησαν σε οργανωμένο επίπεδο. Όπως διαπίστωσε, εκτός από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, διάθεση δεν είχε ούτε το κράτος. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές ήθελαν να επιμορφωθούν, αλλά τα κονδύλια που προβλέπονταν για τα προγράμματα αυτά χάνονταν κάπου… στον δρόμο. Επιπλέον κανένας υπουργός Παιδείας παρ’ ότι ξεκινούσε τη θητεία του με την εξαγγελία της επιμόρφωσης δεν την εφάρμοζε πραγματικά, εκτός από το να αλλάζει επωνυμία, κτίρια και ηγεσία στον περίφημο οργανισμό επιμόρφωσης.
Τα προβλήματα όμως εξακολουθούσαν να υπάρχουν. Στη σχολική τάξη δεν ήταν μια ή δυο οι φορές όπου ένας μαθητής αρνιόταν να παρακολουθήσει το μάθημα και ο δάσκαλός του δεν είχε την υπομονή να αναζητήσει το πρόβλημα και να επικοινωνήσει μαζί του, αλλά προτιμούσε να φωνάξει, να απειλήσει ή και να τον πετάξει έξω από το μάθημα. Είχε δει πολλές φορές μαθητές να εισβάλλουν σε σχολικές τάξεις και να διακόπτουν το μάθημα παρουσιάζοντας αυθόρμητα χάπενινγκ, επειδή κανένας δεν μπορούσε να ελέγξει την ενεργητικότητά τους και να τη διοχετεύσει κατάλληλα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο γιος του καλύτερού του φίλου, ο οποίος μαράζωνε επί χρόνια μέσα σε μια σχολική τάξη ελληνικού γυμνασίου, για να διαπιστωθεί τελικά σε μια κατασκήνωση που είχε πάει σε σχολείο της Αμερικής για να εξασκήσει τα αγγλικά του ότι ήταν μαθηματική ευφυΐα. «Θυμάμαι ακόμη συναδέλφους μου να κοιτούν το ρολόι τους και να αναρωτιούνται πότε θα έρθει η ώρα για να φύγουν…» λέει ο ίδιος.
Εφέτος ένας νέος θεσμός εξαγγέλθηκε και μένει να διαπιστωθεί εάν θα αλλάξει την ελληνική νοοτροπία στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Από την ερχόμενη σχολική χρονιά κάθε νέος εκπαιδευτικός θα αποκτήσει έναν μέντορα, ο οποίος θα τον παρακολουθεί, θα τον καθοδηγεί, θα τον διορθώνει. Πρόκειται για εκπαιδευτικό της ίδιας ειδικότητας, που θα καθοδηγεί και θα συμβουλεύει τον δόκιμο νηπιαγωγό, δάσκαλο ή καθηγητή την πρώτη περίοδο των δύο ετών πριν μονιμοποιηθεί. Ο μέντορας θα εκφράζει και την κρίσιμη γνώμη στο τέλος της πρώτης διετίας για το αν ο εκπαιδευτικός θα τοποθετηθεί σε θέση διοίκησης ή σε σχολική τάξη.
Ο θεσμός εφαρμόζεται ήδη επί χρόνια με επιτυχία στον χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης, όπου οι παλαιότεροι εκπαιδευτικοί αναλαμβάνουν την «καθοδήγηση» των νεοτέρων. Το πρόβλημα του εκπαιδευτικού συστήματος βέβαια, όπως λένε δάσκαλοι και καθηγητές, δεν είναι μόνο οι νέοι διδάσκοντες, που έχουν συνήθως όρεξη και ενθουσιασμό, αλλά συχνά οι παλαιότεροι, μόνιμοι συνάδελφοί τους, που φτάνουν να παραμελούν τα καθήκοντά τους.
Πάντως οι θεσμοί της επιμόρφωσης και της αξιολόγησης αποτελούν προτεραιότητα για το υπουργείο Παιδείας και η ηγεσία του φιλοδοξεί αυτή τη φορά να τους κάνει αναπόσπαστο μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Κάτι τέτοιο άλλωστε θα δώσει νέους στόχους σε εκπαιδευτικούς όπως ο 55χρονος Δημοσθένης, που δηλώνει ότι θα επιδιώξει την εκλογή του σε θέση μέντορα.
Ο θεσμός του μέντορα βέβαια δεν αντιμετωπίζεται με «καλό μάτι» από πολλούς εκπαιδευτικούς, οι οποίοι βλέπουν πίσω από την εφαρμογή του μια μέθοδο «τιμωρητικής» αξιολόγησης, στα πρότυπα του παλιού επιθεωρητή. Η Ομοσπονδία των Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) ήδη εκφράστηκε ενάντια στον θεσμό, ενώ πολλοί δάσκαλοι και καθηγητές θα προσπαθήσουν την επόμενη σχολική να βάλουν τον νέο νόμο στο «πάγο» αρνούμενοι να συνεργαστούν με τους μέντορες. « Πρόκειται για απαράδεκτο θεσμό » λέει η καθηγήτρια σε σχολεία της περιοχής Ευρυτανίας κυρία Φωτεινή Πανοπούλου. « Δεν πρόκειται για μέντορα, αλλά για μια μορφή αξιολόγησης και έναν τρόπο να κριθούν οι νεοδιόριστοι συνάδελφοί μας. Εμείς έτσι κι αλλιώς πάντα καθοδηγούσαμε τους νεοδιόριστους. Εγώ δεν θα δεχόμουν ποτέ να παίξω αυτό τον ρόλο » καταλήγει.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΜΕΝΤΟΡΑ
• Μόνιμος εκπαιδευτικός με διδακτική εμπειρία, τυπικά προσόντα (παιδαγωγική κατάρτιση, επιστημονική παρουσία, επάρκεια στη χρήση και διδακτική αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, συμμετοχή σε καινοτόμα προγράμματα).
• Τουλάχιστον πέντε έτη πραγματικής διδακτικής εμπειρίας.
• Άσκηση διδακτικών καθηκόντων κατά τα δύο προηγούμενα σχολικά έτη από την υποβολή της αίτησής του.
• Γνώση της σχολικής κουλτούρας και των ιδιαίτερων συνθηκών άσκησης του εκπαιδευτικού έργου στην περιοχή εργασίας του νεοδιοριζόμενου.
• Ικανότητα επικοινωνίας, ευχέρεια λόγου, ικανότητα συνεργασίας, διαπραγμάτευσης, διαχείρισης του άγχους, υπομονή, υπευθυνότητα.
• Οι μέντορες απαλλάσσονται από το 15% έως 30% του διδακτικού και του εργασιακού τους ωραρίου, ανάλογα με τον αριθμό των νέων εκπαιδευτικών.
Η ΔΙΕΤΙΑ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΕΝΤΟΡΑ
Πρώτο έτος
• 15 έως και 25 διδασκαλίες και 10 ωριαίες συναντήσεις μεταξύ μέντορα και νεοδιόριστου εκπαιδευτικού.
• Έμφαση στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων διδασκαλίας του νέου εκπαιδευτικού, στις πρακτικές διαχείρισης της τάξης και στην πρακτική γνώση του αντικειμένου του.
• Πέντε έως δέκα διδασκαλίες στην τάξη από τον μέντορα και τον νέο εκπαιδευτικό ως παρατηρητή.
• Πέντε έως δέκα διδασκαλίες από τον νέο εκπαιδευτικό με παρατηρητή τον μέντορα.
• Πέντε έως δέκα διδασκαλίες θα γίνονται από κοινού.
Δεύτερο έτος
• Εφόσον το επιθυμεί ο νέος εκπαιδευτικός, θα παρέχεται η δυνατότητα μέχρι τριών ακόμη διδασκαλιών από τον μέντορα και μέχρι τριών από τον καθοδηγούμενο.
• Η σχέση πλέον θα «χαλαρώνει». Διδασκαλίες στο δεύτερο έτος θα θεωρούνται και οι από κοινού εκπαιδευτικές επισκέψεις σε μουσεία και βιβλιοθήκες, κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης κ.ά.
• Δέκα συναντήσεις μεταξύ μέντορα και νέου εκπαιδευτικού για τον προγραμματισμό του εκπαιδευτικού έργου εκ μέρους του νέου εκπαιδευτικού, την αξιολόγηση του μαθητή κ.λπ.
(* Στο τέλος του πρώτου έτους ο μέντορας και ο νέος εκπαιδευτικός υποβάλλουν από κοινού υπόμνημα στον σχολικό σύμβουλο με τις δραστηριότητες που πραγματοποίησαν.)