Ο Γιώργος Χατζητέγας εκπαιδευτικός, φροντιστής και συγγραφέας με πολύχρονη ενασχόληση σε θέματα συμβουλευτικής και επαγγελματικού προσανατολισμού είναι προσκεκλημένος ομιλητής σε εσπερίδα του Συλλόγου Φροντιστών της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης. Η εκδήλωση με τον ελκυστικό τίτλο «Δυναμικές Σπουδές και Ανερχόμενα Επαγγέλματα» πραγματοποιείται το Σάββατο 26 Μαρτίου 2011 στην αίθουσα «Αντίοχος Ευαγγελάτος» του Δημοτικού Θεάτρου «ο Κέφαλος» και απευθύνεται σε μαθητές της λυκειακής βαθμίδας και τους γονείς τους.
Με την ευκαιρία αυτής της σημαντικής εκδήλωσης των Φροντιστών του νησιού μας ο κ. Γιώργος Χατζητέγας μας παραχώρησε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης αναφορικά με τις σπουδές και τα επαγγέλματα. (Συνέντευξη στην εφημερίδα «Ημερήσιος».)
1. Ποια είναι σήμερα η αξία των σπουδών κ. Χατζητέγα; Μήπως έχουμε οδηγηθεί σ’ έναν άσκοπο πληθωρισμό πτυχίων που οδηγούν τελικά στην ανεργία;
Η αυξημένη ανεργία των πτυχιούχων στην Ελλάδα έχει κυρίως διαρθρωτικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα, παράγουμε περισσότερους πτυχιούχους θεωρητικών σπουδών ενώ η αγορά εργασίας χρειάζεται απόφοιτους θετικών και τεχνολογικών σχολών. Η αξία των σπουδών είναι αυταπόδεικτη στο νέο επίπεδο κόσμο και οι Ευρωπαϊκοί στόχοι είναι το 2020 το 40% του πληθυσμού να είναι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το μέλλον της χώρας μας είναι στην κατεύθυνση των ποιοτικών και των ανταποδοτικών σπουδών και ειδικεύσεων. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να αναπτύξουμε έναν σοβαρό πυλώνα τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και μια σοβαρή πολιτική δια βίου μάθησης.
2. Ποιες δεξιότητες είναι αναγκαίες σήμερα για την επαγγελματική αποκατάσταση και ποιο πνεύμα πρέπει να διαπνέει τους νέους;
Η πολύ καλή γνώση μιας τουλάχιστον ξένης γλώσσας και ειδικότερα της αγγλικής μαζί με σοβαρές δεξιότητες πληροφορικής αποτελούν σήμερα τις ελάχιστες πρόσθετες, πέραν των σπουδών, ικανότητες επαγγελματικής επιτυχίας. Ταυτόχρονα, το πτυχίο και τα μεταπτυχιακά δεν αποτελούν πια τυπικούς τίτλους σπουδών αλλά πρέπει να πιστοποιούν την γνώση και τη δυνατότητα της συνεχούς επικαιροποίησής της. Δυστυχώς στη χώρα μας το πτυχίο εθεωρείτο ένα τυπικό προσόν για το διορισμό στο δημόσιο και δεν παρείχε πάντοτε την γνώση που απαιτεί μια δυναμική αγορά εργασίας. Η εποχή που η επαγγελματική αποκατάσταση ήταν συνώνυμη με το διορισμό στο κράτος έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Στα επόμενα χρόνια μόνον ένας στους 20 απόφοιτους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα έχει τη δυνατότητα διορισμού στο δημόσιο και αυτό μάλιστα θα πραγματοποιείται μέσω εξαιρετικά ανταγωνιστικών διαγωνισμών επιλογής. Η παιδεία μας οφείλει να διαπλάσει δυναμικές προσωπικότητες και να εξασφαλίσει ποιοτικές σπουδές στους νέους για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της νέας αγοράς εργασίας. Το πνεύμα της δημιουργίας πρέπει να υποκαταστήσει εκείνο του ράθυμου βολέματος που για δεκαετίες κυριάρχησε.
3. Τι πρέπει να προσέχει σήμερα ένας μαθητής της λυκειακής βαθμίδας για να προσανατολισθεί σωστά και για να μην παγιδευτεί σε άστοχες επιλογές;
Οι λεπτομέρειες του εξεταστικού συστήματος είναι πολλές και η προσεκτική ανάγνωσή τους δημιουργεί πάντα ευκαιρίες για όλα τα βαθμολογικά βαλάντια. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει υπερβεί προ πολλού τα 500 τμήματα και ο τίτλος μιας σχολής δεν είναι πάντα αντίστοιχος με το περιεχόμενο των σπουδών και τα επαγγελματικά δικαιώματα που απορρέουν από αυτές. Υπάρχουν σχολές που έχουν στον τίτλο τους τις λέξεις ψυχολογία και οικονομία αλλά δεν παράγουν ψυχολόγους και οικονομολόγους. Η κριτική αποδελτίωση των σπουδών είναι σήμερα μια δύσκολη υπόθεση η οποία πρέπει να γίνει με την καθοδήγηση της εκπαίδευσης του σχολείου και του φροντιστηρίου σε όλες τις βαθμίδες. Ταυτόχρονα, με τη δύναμη των διαδικτυακών μέσων οι νέοι οφείλουν να διερευνούν όλες τις πτυχές των σχολών και των τμημάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για να μην παγιδευτούν σε επιλογές μη συμβατές με τα ενδιαφέροντά τους και τις δεξιότητές τους.
4. Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της οικογένειας στην υπόθεση των σπουδών και των επιλογών των νέων;
Οι γονείς δεν πρέπει να προτρέπουν τα παιδιά τους να επιλέγουν σπουδές και να συμπληρώνουν το μηχανογραφικό με τα επαγγελματικά πρότυπα της εποχής τους. Σήμερα αναδύονται νέα επαγγέλματα και δυναμικές σπουδές που οδηγούν στην επαγγελματική αποκατάσταση. Η οικογενειακή παράδοση ωστόσο όταν είναι συμβατή με τις επιθυμίες του παιδιού και βασίζεται σε ρεαλιστικά μετρήσιμες καταστάσεις δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραγνωρίζεται. Μια πετυχημένη για παράδειγμα οικογενειακή επιχείρηση μπορεί να εξελιχθεί και να επιβιώσει στο χρόνο όταν τα παιδιά ακολουθούν τις κατάλληλες σπουδές. Μην ξεχνάτε ότι τον πρώτο επαγγελματικό προσανατολισμό τον δοκιμάζουμε από την παιδική μας ηλικία στο οικογενειακό περιβάλλον.
5. Ποια είναι τα επαγγέλματα του μέλλοντος;
Θα μπορούσα να απαριθμήσω δεκάδες προβλέψεις σπουδαίων ανθρώπων που ουδέποτε επαληθεύτηκαν. Σε γενικές όμως γραμμές θα μπορούσε κανένας να υποστηρίξει ότι όλες εκείνες οι σπουδές και τα επαγγέλματα που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες, την πληροφορική, την ενέργεια, τις κατασκευές και το περιβάλλον θα έχουν μερτικό στην αγορά εργασίας. Ταυτόχρονα, δε θα πάψουν ποτέ τα διαχρονικά επαγγέλματα που σχετίζονται με την εκπαίδευση, την οικονομία, τη διοίκηση, την ιατρική και τη νομική να αποτελούν δυνατά χαρτιά στην αγορά εργασίας.
6. Η οικονομική κρίση επηρεάζει τις επιλογές των υποψηφίων στο μηχανογραφικό δελτίο;
Το μηχανογραφικό δελτίο διαχρονικά και ανεξάρτητα από την οικονομική ύφεση αποτύπωνε τις διαγραφόμενες τάσεις στην αγορά εργασίας. Στην δεκαετία του ΄80 οι σπουδές της Κοινωνιολογίας που εξασφάλιζαν διορισμό στο δημόσιο έδιναν υψηλές βάσεις εισαγωγής στο μοναδικό τμήμα που λειτουργούσε τότε στο Πάντειο πανεπιστήμιο. Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας έλαμψαν στις πρώτες προτιμήσεις των υποψηφίων τα τμήματα της Χρηματοοικονομικής και τα τελευταία χρόνια η ζήτηση εστράφη στα Παιδαγωγικά. Οι σταθερές αξίες πάντως των σχολών του Πολυτεχνείου, της Ιατρικής και της Νομικής είναι διαχρονικές. Η οικονομική κρίση οδηγεί τους υποψηφίους σε ρεαλιστικές επιλογές και σε πολλές περιπτώσεις δυναμικά τμήματα των ΤΕΙ επιλέγονται και διαμορφώνουν βάσεις υψηλότερες από πολλά ΑΕΙ. Περιζήτητες είναι λόγω της άμεσης επαγγελματικής αποκατάστασης και οι στρατιωτικές σχολές, η επιλογή τους όμως πρέπει να σταθμισθεί προσεκτικά καθώς απαιτούν ειδικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας και ενδιαφερόντων.
7. Ποιες μεταρρυθμίσεις προδιαγράφονται στο εξεταστικό σύστημα και στο Λύκειο;
Το λύκειο θα αναδιοργανωθεί με σημαντικές αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών του και στην ύλη των μαθημάτων του. Ο αριθμός των μαθημάτων ανά κατεύθυνση στις δύο τελευταίες τάξεις θα είναι μικρότερος και οι επιδόσεις τουλάχιστον στην τελευταία τάξη θα ακολουθούν τον υποψήφιο στις πανελλαδικές εξετάσεις. Το νέο σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα εξετάζει τους υποψηφίους σε λιγότερα μαθήματα από ότι σήμερα και η αρχική σκέψη των ιθυνόντων είναι όλοι οι υποψήφιοι να εισάγονται αρχικά σε σχολές και μετά την παρέλευση ενός προπαρασκευαστικού έτους να κατανέμονται σε τμήματα. Ταυτόχρονα, εισάγονται στη λυκειακή βαθμίδα πολλές καινοτομίες τόσο στην αξιολόγηση των μαθητών όσο και στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου. Η αναδιοργάνωση του λυκείου και οι διορθώσεις στο σύστημα εισαγωγής είναι ώριμες καθώς οι απορρυθμίσεις της τελευταίας δεκαετίας έχουν δημιουργήσει στρεβλώσεις και αδικίες.
8. Το νέο ψηφιακό φροντιστήριο που ξεκίνησε το Υπουργείο Παιδείας θα περιορίσει το ρόλο των ιδιωτικών φροντιστηρίων που αποτελούν μια σοβαρή δαπάνη για τον οικογενειακό προϋπολογισμό;
Το ψηφιακό φροντιστήριο όπως και οι παλαιότερες απόπειρες της πρόσθετης απογευματινής διδακτικής στήριξης υπογραμμίζουν πρωτίστως την αναγκαιότητα της παράλληλης παιδείας. Το φροντιστήριο άλλωστε είναι ένα διαχρονικό και διεθνές εκπαιδευτικό γεγονός που βρίσκεται μάλιστα σε έξαρση σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες. Η αναγκαιότητα υπάρχει και στηρίζεται παιδαγωγικά στη φιλοσοφία του ολοήμερου σχολείου. Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι ο ρόλος όλων των εκπαιδευτικών μονάδων, δημόσιων ή ιδιωτικών, θα κρίνεται στο διηνεκές από την ποιότητα των υπηρεσιών και το αποτέλεσμα. Η κοινωνία επιλέγει με κριτήριο την ανάγκη και ασφαλώς τα ιδιωτικά φροντιστήρια ως νόμιμα λαϊκά σχολεία αποτελούν μια προσιτή οικονομικά λύση που καμία σχέση δεν έχει με την εκπαιδευτική παραοικονομία των ιδιαιτέρων μαθημάτων, στην οποία πολλάκις εξαναγκάζονται οι γονείς.
9. Ποιο μήνυμα πρέπει να εκπέμψει η κοινωνία μας μέσω της παιδείας στους νέους ανθρώπους σήμερα;
Η εργασία και η αριστεία ως κοινωνική αρετή απουσιάζει τις τελευταίες δεκαετίες από τη χώρα μας. Το μήνυμα, επομένως, της παιδείας είναι το μήνυμα της προόδου και δεν αφορά μόνο τους νέους ανθρώπους. Οφείλουμε όλοι να γίνουμε καλύτεροι.