Το σχολείο που γνωρίσαμε – της βιομηχανικής εποχής, από το τέλος του 19ου αιώνα – αντιμετωπίζει σήμερα πολύ δυνατές προκλήσεις, οι οποίες οδηγούν σε μεγάλες αλλαγές. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να είναι αλλιώς. Ποιος διδάσκει, τι και πώς, είναι μέρος αυτών των μεγάλων προκλήσεων. Το πρόγραμμα των μαθημάτων, οι διεθνείς συγκρίσεις των επιδόσεων, τα πρότυπα, οι κοινωνικές και μαθησιακές ανάγκες είναι υπό – πεδία της νέας θεματολογίας. Όμως, από τη θέση “ο κόσμος είναι επίπεδος” του Τόμας Φρίντμαν, το 2006, με την κυριαρχία του παγκόσμιου ιστού, των νέων ψηφιακών τεχνολογιών και της μετάβασης από τα καθετοποιημένα συστήματα σε πιο οριζόντια, έως τον κόσμο του Μισεά[1], όπου «Η παρακμή της κριτικής διάνοιας και του νοήματος της γλώσσας», δηλαδή η παρούσα πρόοδος της αμάθειας, «στην οποία οδήγησαν εδώ και τριάντα χρόνια οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που επέβαλε η άρχουσα τάξη και οι υποτιθέμενοι ειδήμονες των “επιστημών της εκπαίδευσης”», υπάρχει ένα ζωτικός χώρος να διερευνηθεί από την σύγχρονη ριζοσπαστική αριστερά. (Άρθρο άξιο ανάγνωσης της Θεοδώρας Σταθούλια στην Αυγή)
Για το υπουργείο Παιδείας αυτός ο χώρος είναι ένας “επίπεδος κόσμος” που δεν έχουμε παρά να τον ενώσουμε καλωδιακά και θα έχουμε το καλύτερο αποτέλεσμα. Άλλωστε, αυτό προσπάθησαν να μας δείξουν την Παρασκευή, από το Γενικό Λύκειο Μούδρου στη Λήμνο, η αρμόδια υπουργός και ο πρωθυπουργός. Μια εκδοχή του ψηφιακού σχολείου. Με χρήση του διαδραστικού πίνακα. Αξιέπαινη η προσπάθεια των τοπικών καθηγητών εκεί. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα.
Ο μικρός e-reader (ηλεκτρονικός αναγνώστης), που χάρισε η υπουργός στον πρωθυπουργό, όπου έχουν καταχωρηθεί με πλήρες κείμενο όλα τα βιβλία που διδαχτήκαμε στην Ελλάδα από το 1950 και μετά, μπορεί να αποδειχθεί στα χέρια του “άσπρος ελέφαντας”, όπως άλλωστε και όλη αυτή η τεχνική πλατφόρμα που παρουσιάστηκε. Για την ιστορία, η ιδιωματική αυτή έκφραση έλκει την καταγωγή της από την αρχαία Ταϊλάνδη, όπου ο άσπρος ελέφαντας ήταν ιερό και σπάνιο ζώο. Για να συντηρηθεί όμως ήθελε υπέρογκα έξοδα. Έτσι, όταν ο βασιλιάς θύμωνε με έναν αυλικό του, του χάριζε έναν άσπρο ελέφαντα. Το δώρο αυτό οδηγούσε τον κάτοχο μακροπρόθεσμα στη χρεωκοπία και την καταστροφή.
Η κατανόηση του κινδύνου να καταστεί η νέα τεχνολογική πλατφόρμα ο “άσπρος ελέφαντας” για την ελληνική κοινωνία, για τους αριστερούς είναι μια επισήμανση που δεν χρειάζεται εκτεταμένη τεκμηρίωση. Για τους δύσπιστους, όμως, τους τεχνολογικά και ιδεολογικά προερχόμενους από τα “καφενεία των τεχνολογικών θαυμάτων”, θα παραπέμψουμε στο παράδειγμα της Μ. Βρετανίας, που αρέσει και στην ηγεσία του υπουργείου Παιδείας να αντιγράφει. Εκεί η υλοποίηση της e-strategy, το 2005, στηρίχθηκε σε μια τεράστια κινητοποίηση δημοσίων πόρων για την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής και χρειάστηκε όλη η δεκαετία του '90 για να προετοιμαστεί. Δεν ήταν το αποτέλεσμα πρόχειρων μελετών, χωρίς συνολικό μεθοδολογικό και χρηματοδοτικό σχέδιο ανάπτυξης της νέας τεχνολογικής πρότασης-παραδείγματος. Στην Ελλάδα, μια τέτοια στρατηγική θα απαιτούσε πρωτίστως έναν μακρόπνοο, εθνικό σχεδιασμό, μια ex-ante αξιολόγηση και τη διάθεση μιας τεράστιας δημόσιας δαπάνης για την “στέγασή” της• όχι μια κατ’ αποκοπή προσφορά της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας στους “ιθαγενείς” που θαμπώνονται από την πολυχρωμία των εικόνων των διαδραστικών πινάκων.
Οι νέες μορφές λειτουργικού αναλφαβητισμού έχουν τις ρίζες τους στη διαχείριση της μαζικής εκπαίδευσης από τα νέα τεχνολογικά υποκατάστατα του στοχασμού, της εκπαιδευτικής άμιλλας και της δύναμης της κριτικής σκέψης στο σχολείο. Η βιασύνη της νέας τεχνοοικονομικής ελίτ να εντάξει στην ελληνική κοινωνία νέα “εργαλεία”, δεν είναι παρά η βιασύνη της να εντάξει τον νέο άνθρωπο στο “επιχειρησιακό περιβάλλον”. Η ριζοσπαστική αριστερά και η πολιτική της έχουν ανάγκη από πολλή δουλειά για να πείσουν για τον “άσπρο ελέφαντα” που κρατά στα χέρια της η κυβέρνηση.
[1] Ζαν Κλωντ Μισεά, Η Εκπαίδευση της Αμάθειας, μτφρ. Άγγελος Ελεφάντης, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα 2002.
* Η Θ. Σταθούλια είναι δρ Τεχνολογίας των Πληροφοριών
Σημείωση του ιστολογίου: Ο κίνδυνος η «ριζοσπαστική αριστερά» να καταστεί η συντηρητική δύναμη επιβράδυνσης στην ελληνική κοινωνία πρέπει να αποφευχθεί σε μια εποχή που η κατασκευή ενός διαδραστικού πίνακα είναι φθηνότερη από μερικές δεκάδες ευρώ. Η επανάσταση των νέων τεχνολογιών φοβίζει τους απανταχού αριστερούς γιατί είναι ένα διαφορετικό και άγνωστο πεδίο ενός νέου επίπεδου κόσμου, στον οποίο η μαζική εκπαίδευση των μορφωτικών επαναστάσεων εξατομικεύεται και ανατρέπει τις εξουσίες των κατεστημένων και αποτυχημένων ιδεολογιών όπως τουλάχιστον αυτές αποτυπώθηκαν πρακτικά στη ζωή μας.